Φωτογραφίες – drone: Νίκος Παλαιολόγος
Έντιτορ: Νικόλας Λεοντόπουλος

Επαινώντας τα Costa Navarino, το 2019 ο φρέσκος τότε πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης σχολίασε σε ημερίδα απευθυνόμενος προς τον παρόντα Αχιλλέα Κωνσταντακόπουλο, επικεφαλής της ΤΕΜΕΣ, της εταιρείας την οποία ανήκει το μεσσηνιακό τουριστικό συγκρότημα: «Το μέλλον θα πρέπει να είναι αναπτυξιακή προοπτική με ξεκάθαρα βιώσιμα χαρακτηριστικά. Είτε μιλάμε για την προστασία του νερού, ήσασταν πρωτοπόροι σε αυτή την κατεύθυνση».

Ο πρωθυπουργός μίλησε για «βιώσιμα χαρακτηριστικά», η ίδια η ΤΕΜΕΣ προτιμά τον όρο «αειφορία» όταν μιλάει για τον εαυτό της. Η εταιρεία αναφέρει πως «δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη και τη διαχείριση αειφόρων τουριστικών και οικιστικών προορισμών υψηλών προδιαγραφών».

Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία του Reporters United εδώ!

Από το 2010 που άνοιξε το πρώτο Costa Navarino, ο ελληνικός Tύπος βρίθει από εκατοντάδες «ρεπορτάζ» στα οποία το πολυτελές τουριστικό συγκρότημα αγιογραφείται άλλοτε ως «επίγειος παράδεισος» και άλλοτε ως «το #1 resort στην Ελλάδα».

24 χρόνια χωρίς ρεπορτάζ για τον «επίγειο παράδεισο»

Και όμως, παρότι σύμφωνα με την ίδια την ΤΕΜΕΣ πρόκειται για «μια από τις μεγαλύτερες τουριστικές επενδύσεις στη Μεσόγειο», είναι εξαιρετικά δύσκολο σ’ αυτά τα 24 χρόνια (24 από το 2001, όταν θεσπίστηκε ο νόμος που ορίζει τη λειτουργία του, 14 χρόνια από το άνοιγμα του πρώτου ξενοδοχείου, το 2010) να εντοπίσει κανείς ρεπορτάζ για τα Costa Navarino όχι κριτικά αλλά έστω μη διαφημιστικά. Κι αυτό σε μια εποχή που ο υπερτουρισμός και η διαχείριση του πιο σημαντικού φυσικού πόρου, του νερού, φαίνεται ξαφνικά να συγκινούν τα ελληνικά μίντια. Πόσο σκόπιμη είναι η επένδυση ξανά και ξανά σε φαραωνικά ξενοδοχεία με εκατοντάδες πισίνες και αχανή γήπεδα γκολφ σε μια εποχή αύξησης των θερμοκρασιών και μείωσης των βροχοπτώσεων; 

Αυτό ακριβώς αποπειραθήκαμε να κάνουμε. Ρεπορτάζ, το οποίο κράτησε πάνω από έναν χρόνο και δημοσιεύεται σε τρεις εκτενείς συνέχειες. 

Το Reporters United:

• Επισκέφθηκε την περιοχή της δυτικής Μεσσηνίας το καλοκαίρι του 2023 και ξεναγήθηκε από την ίδια την ΤΕΜΕΣ σε πολλές από τις εγκαταστάσεις της.
• Αποτύπωσε φωτογραφικά από αέρος τα τέσσερα ξενοδοχεία και τέσσερα γήπεδα γκολφ στην περιοχή Ρωμανού και Πύλου, που έχουν διαμορφωθεί εν μέρει εντός περιοχής Natura και κοντά στη λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας.
• Χαρτογράφησε τις χρήσεις γης εντός των Costa Navarino αλλά και τις υποδομές για τη διαχείριση των υδάτων εκτός των τουριστικών συγκροτημάτων (πηγές, ποτάμια, αγωγούς, λιμνοδεξαμενές), καθώς και τη διασύνδεσή τους με τις τοπικές κοινότητες.
• Ανέλυσε όλα τα διαθέσιμα ποσοτικά δεδομένα που αφορούν τη χρήση του νερού (απορροές ποταμών, βροχοπτώσεις, άδειες άντλησης για ύδρευση και άρδευση κλπ), είτε από δημόσιες πηγές είτε μελετώντας τις εκθέσεις και τις απαντήσεις της ΤΕΜΕΣ. (Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η εταιρεία ανταποκρίθηκε απαντώντας εκτενώς σχεδόν σ’ όλα τα ερωτήματα που προέκυπταν κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας.)

Ευρήματα: Απομυθοποιώντας την «αειφορία» του Costa Navarino

Από την έρευνά μας διαπιστώσαμε:

1. Η εταιρεία ΤΕΜΕΣ, που διαχειρίζεται τα Costa Navarino, δεν ελέγχεται για τις ποσότητες νερού που αντλεί από τα τοπικά ποτάμια, για να αρδεύσει τέσσερα γήπεδα γκολφ. Μετρά μόνη της και ενημερώνει την Περιφέρεια, η οποία όμως δεν ελέγχει κανένα από αυτά τα στοιχεία.
2. Η ΤΕΜΕΣ τόσο προς το Reporters United όσο και σε δελτίο τύπου που αναπαράχθηκε από τα μεγαλύτερα ΜΜΕ της χώρας ισχυριζόταν το 2023 ότι αντλεί «ποσότητα νερού κοντά στο 1% της απορροής των τοπικών ποταμών». Τα στοιχεία του ρεπορτάζ εγείρουν ισχυρές αμφιβολίες για το αν αυτός ο ισχυρισμός ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
3. Η ΤΕΜΕΣ υπολογίζει μόνη της και τις συνολικές ποσότητες του νερού των ποταμών. Οι υπολογισμοί της είναι υψηλότεροι από τα επίσημα στοιχεία του κράτους (στο ένα ποτάμι είναι τριπλάσιοι). Ούτε το υπουργείο Περιβάλλοντος ούτε η ΤΕΜΕΣ έδωσαν απάντηση γιατί συμβαίνει αυτό. 
4. Κατά συνέπεια, η ΤΕΜΕΣ είναι πολύ πιθανό στις εκθέσεις αειφορίας της να μη λέει την αλήθεια για το διαθέσιμο νερό της περιοχής της και (το κυριότερο) να αντλεί σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό του νερού απ’ όσο δηλώνει.
5. Στο ένα μάλιστα ποτάμι, τον Γιαννούζαγα, το Costa Navarino, ενώ αδειοδοτήθηκε αρχικά να παίρνει 4% του νερού, αντλεί ήδη το 7%, και είναι πιθανό οι αντλήσεις του, τελικά, να φτάσουν το 11%.
6. Το Costa Navarino, με τη θεσμική και οικονομική υποστήριξη του κράτους, εξασφάλισε τις υποδομές για την υδροδότησή του. Στο ίδιο διάστημα, οι υποδομές για τις τοπικές κοινότητες παρέμειναν στάσιμες ή επιδεινώθηκαν. Το μοναδικό φράγμα στην ευρύτερη περιοχή, το Φιλιατρινό, παραμένει ανενεργό.
7. Από την άλλη, για την ύδρευση δύο ξενοδοχείων της και των 274 πισίνων τους, η ΤΕΜΕΣ αντλεί νερό από τις γεωτρήσεις και τις πηγές ενός ορεινού χωριού. Η εταιρεία πληρώνει το νερό αυτό με έκπτωση 20%, δηλαδή φθηνότερα από τη μέση βαθμίδα κατανάλωσης των κατοίκων του χωριού που έχει τις πηγές.
8. Η έκπτωση δόθηκε ως ανταποδοτικό όφελος για την κατασκευή απ’ την ΤΕΜΕΣ, αγωγού που φέρνει το νερό ώς τις εγκαταστάσεις της, με το επιχείρημα ότι ο αγωγός ωφελεί και δύο χωριά – κάτι που πάντως εν μέρει αμφισβητείται. Η κατανάλωση των ξενοδοχείων είναι υπερπολλαπλάσια των χωριών.
9. Οι επίσημες κρατικές εκθέσεις για τη διαχείριση του νερού δεν περιλαμβάνουν πουθενά τις χρήσεις των γκολφ της ΤΕΜΕΣ. Το νερό που αντλεί από τα ποτάμια παρουσιάζεται ότι έχει ως σκοπό τη «γεωργία».
10. Ο έλεγχος της περιβαλλοντικής πληροφορίας, δίνει στην εταιρεία ένα είδος «γεωξουσίας» στη Μεσσηνία, την οποία επιδιώκει να επεκτείνει μέσω του περιβαλλοντικού της παρατηρητηρίου.

Τα Costa Navarino, η ΤΕΜΕΣ, οι σχέσεις με την οικογένεια Μητσοτάκη

Τα Costa Navarino ανήκουν στον όμιλο ΤΕΜΕΣ (Τουριστικές Επιχειρήσεις Μεσσηνίας ΑΕ), τον οποίο ελέγχει κατά 75% η οικογένεια Κωνσταντακόπουλου και κατά 25% το fund Olayan.

H ΤΕΜΕΣ ιδρύθηκε το 1997. Δεκατρία χρόνια μετά άνοιξε το πρώτο Costa Navarino.

Το νέο πετράδι στο στέμμα της ΤΕΜΕΣ είναι το αθηναϊκό ξενοδοχείο Χίλτον, το οποίο θα ξανανοίξει πλήρως ανακαινισμένο το 2025.

Ο όμιλος συμμετέχει στο πρότζεκτ του Ελληνικού αναπτύσσοντας με τη Lamda (όμιλος Λάτση) ξενοδοχεία και οικιστικά συγκροτήματα.

Πατριάρχης της οικογένειας ο εφοπλιστής Βασίλης Κωνσταντακόπουλος ο οποίος το 1975 ίδρυσε την Costamare, σήμερα από τις μεγαλύτερες εταιρείες μεταφοράς κοντέινερ στον κόσμο.

Ο Καπετάν Βασίλης, όπως ευρέως ήταν γνωστός, πέθανε το 2011. Την «αυτοκρατορία» του διαχειρίζονται οι τρεις γιοί του, ο Κωστής τα ναυτιλιακά, ο Αχιλλέας τα τουριστικά ενώ ο Χρήστος δραστηριοποιείται μέσα από τη Faliro House στην παραγωγή ταινιών.

Η οικογένεια είχε (επί Καπετάν Βασίλη) και συνεχίζει να έχει στενούς δεσμούς με τους τρεις τελευταίους πρωθυπουργούς της ΝΔ (Καραμανλή, Σαμαρά, Μητσοτάκη). Ο σημερινός πρωθυπουργός παρενέβη δημόσια υπέρ της ΤΕΜΕΣ δύο φορές τον τελευταίο χρόνο (εδώ και εδώ) αλλά και το 2019, στην πρώτη του επίσκεψη στη Μεσσηνία ως πρωθυπουργός. Λίγες εβδομάδες αργότερα, ο κ. Κωνσταντακόπουλος συνόδευσε τον κ. Μητσοτάκη στην επίσκεψή του στην Κίνα. Τέσσερις φορές (2016, 2018, 2021, 2022) έχει δημόσια καταγραφεί διαμονή του ζεύγους Μητσοτάκη στα Costa Navarino.

Ιστορία μιας ΠΟΤΑ

To 1997 θεσμοθετούνται για πρώτη φορά οι ΠΟΤΑ («Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης». Σκοπός τους η συγκέντρωση των τουριστικών δραστηριοτήτων σε έναν χώρο υπό όρους και περιορισμούς με σκοπό την αποφυγή της διάσπαρτης δόμησης.

Δεν είναι φυσικά σύμπτωση ότι την ίδια χρονιά ιδρύεται η ΤΕΜΕΣ.

Η ΠΟΤΑ Μεσσηνίας, η πρώτη ΠΟΤΑ στην Ελλάδα (εκτείνεται σε τρεις περιοχές -Ρωμανού, Πύλου και Πεταλιδίου- η τελευταία δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη) οριοθετείται με υπουργική απόφαση του 2001 και καθορίζονται χρήσεις γης, εν μέρει εντός προστατευόμενων περιοχών του δικτύου NATURA 2000, ενώ επιβλήθηκαν αναγκαστικές απαλλοτριώσεις.

To 2007 η τότε κυβέρνηση της ΝΔ αποφασίζει την επιχορήγηση της επένδυσης σε ποσοστό τουλάχιστον 45% (146 εκατ. ευρώ επί προϋπολογισμού 325 εκατ. ευρώ).

Η δημιουργία της ΠΟΤΑ θα κριθεί αντισυνταγματική από το Συμβούλιο της Επικρατείας, αλλά θα προχωρήσει παρά ταύτα, και εν μέσω ελάχιστης αλλά τεκμηριωμένης και θαρραλέας δημοσιογραφικής έρευνας για την επένδυση (ενδεικτικά από το περιοδικό Γαλέρα και το μπλογκ Η καλύβα ψηλά στο βουνό), τελικά το πρώτο Costa Navarino θα ανοίξει το 2010.

Το 2023 το σύνολο των άμεσων επενδύσεων, σύμφωνα με την ΤΕΜΕΣ, είχε φτάσει τα 850 εκατ ευρώ.

Υπερκαταναλωτής νερού

Στις απαντήσεις που έδωσε στο Reporters United, η ΤΕΜΕΣ μάς επισημαίνει πως «η επιλογή της Μεσσηνίας ως παράδειγμα για το θέμα του συγκεκριμένου ρεπορτάζ δεν είναι σωστή. Και αυτό επειδή πρόκειται για μια περιοχή η οποία δεν αντιμετωπίζει θέμα λειψυδρίας».

Η εταιρεία είναι αναμφίβολα ένας υπερκαταναλωτής νερού. Με βάση τα στοιχεία που η ίδια η ΤΕΜΕΣ έδωσε στο Reporters United, καταναλώνει συνολικά σε ύδρευση και άρδευση και συγκεκριμένα για τα τέσσερα ξενοδοχεία της και τέσσερα γήπεδα γκολφ περί τα 200 κυβικά μέτρα νερού (ή 200.000 λίτρα) την ώρα ή περίπου 1,74 εκατ. κ.μ. (1,74 δισεκατομμύρια λίτρα) τον χρόνο. 

Το νερό αυτό αντιστοιχεί σε εκείνο που καταναλώνουν 26.484 οικιακοί καταναλωτές μέσα στο ίδιο διάστημα, αν λάβει κανείς τον μέσο όρο της ενδεδειγμένης ημερήσιας κατανάλωσης για την Ελλάδα στα 180 λίτρα / ημέρα (ή 0,18 κυβικά μέτρα).

Ειδικά για την άρδευση των γηπέδων γκολφ που ποτίζονται από δύο ρέματα της περιοχής, τον Σέλα και τον Γιαννούζαγα, η εταιρεία αντλεί ετησίως από τα συγκεκριμένα ποτάμια πάνω από 1,35 εκατ. κυβικά μέτρα (1,35 δισ. λίτρα) νερό, με βάση και πάλι τα στοιχεία που η ίδια καταγράφει. 

Η ΠΟΤΑ Ρωμανού περιλαμβάνει 274 πισίνες, 14 κοινής χρήσης και 260 ιδιωτικές, συνολικής χωρητικότητας 12.284 κυβικών μέτρων, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η εταιρεία. Το νερό ύδρευσης, με το οποίο τροφοδοτούνται και οι πισίνες της, προέρχεται από το δημοτικό δίκτυο ύδρευσης, δηλαδή τις πηγές και τις γεωτρήσεις του δήμου. 

Όπως τονίζει η εταιρεία στις απαντήσεις της προς το Reporters United, «το νερό στις πισίνες ανακυκλώνεται διαρκώς μέσω φίλτρων» και τελικά «ανακυκλώνεται 100% για αρδευτική χρήση» (στο πότισμα των ξενοδοχείων). 

Σύμφωνα όμως με τον Βαγγέλη Τερζή, εμπειρογνώμονα στη διαχείριση αποβλήτων και πρώην υπεύθυνο πολιτικής για το νερό του ελληνικού τμήματος του WWF, μια πισίνα περίπου 750 κυβικών μέτρων (και διαστάσεων 2,5 βάθος x 15 x 20 μέτρα), εφόσον είναι ανοιχτή, χάνει από την εξάτμιση του νερού τουλάχιστον 6 κ.μ. / ημέρα, τα οποία αντικαθίστανται από το δίκτυο ύδρευσης.

Από πού παίρνει νερό το Costa Navarino;

Για να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες της σε νερό άρδευσης των γηπέδων γκολφ, η ΤΕΜΕΣ εξασφάλισε άδειες προκειμένου να αντλεί σημαντικές ποσότητες από τα ποτάμια της περιοχής και να αποταμιεύει το νερό σε λιμνοδεξαμενές.

Η ΤΕΜΕΣ μπορεί να αντλεί 408.940 κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο από τον ποταμό Σέλα για το γκολφ Navarino Dunes και τους χώρους πρασίνου στην ΠΟΤΑ Ρωμανού και 900.000 κ.μ. από τον ποταμό Γιαννούζαγα για το γκολφ Navarino Bay και τους χώρους πρασίνου του ξενοδοχείου Mandarin Oriental. 

Επιπλέον, μια άλλη εταιρεία, πάλι συμφερόντων της οικογένειας Κωνσταντακόπουλου, η Πανόραμα ΑΕ, που διαχειρίζεται το (διπλό) γκολφ 36 οπών Navarino Hills στον λόφο του Κυνηγού, έλαβε χωριστή άδεια το 2020 για να αντλεί από τον Γιαννούζαγα ακόμη 700.000 κ.μ. νερό. (Το 2014, η Πανόραμα επιδοτήθηκε από το κράτος με 7 εκατ. ευρώ για το γκολφ Κυνηγού, το 30% του κόστους.) 

Τέλος, μια παλαιότερη άδεια από ένα τρίτο ποτάμι, τον Ξεριά, κατά δήλωση της ΤΕΜΕΣ δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ, αλλά παραμένει σε ισχύ, εφόσον παραστεί ανάγκη. (Η άδεια χρήσης νερού της ΤΕΜΕΣ από τον Σέλα | Η άδεια χρήσης νερού της ΤΕΜΕΣ από τον Γιαννούζαγα | Η άδεια χρήσης νερού της Πανόραμα από τον Γιαννούζαγα | Η άδεια χρήσης νερού της ΤΕΜΕΣ από τον Ξεριά)

Στις δύο εταιρείες δίνεται το δικαίωμα όχι μόνο να αντλούν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και να μετρούν οι ίδιες τις αντλούμενες ποσότητες, αλλά και να υπολογίζουν τη συνολική παροχή νερού των ποταμών, μετρώντας τη στάθμη του.

Η Περιφέρεια προειδοποιεί ωστόσο την ΤΕΜΕΣ ότι σε περίπτωση που τα στοιχεία που στέλνει δεν είναι αληθή, υπόκειται στις κυρώσεις του νόμου ενώ η άδειά της μπορεί να ανακληθεί:

Πόσο νερό παίρνει από τα ποτάμια η ΤΕΜΕΣ; Η ίδια είναι κατηγορηματική.

Στο Reporters United απάντησε πως αντλεί «ποσότητα μικρότερη του 1% της ετήσιας απορροής των ποταμών Σέλα, Ξεριά και Γιαννούζαγα». Προσέθεσε πάντως: «Μια τρίτη λιμνοδεξαμενή για τις ανάγκες του Navarino Hills, κατασκευάστηκε το 2018-20, χωρητικότητας 480.000 κ.μ. η οποία αντλεί ποσότητα μικρότερη του 1,5% της απορροής του ποταμού Γιαννούζαγα».

Τον Οκτώβριο του 2023, μια πλειάδα ελληνικών ΜΜΕ δημοσίευσαν δελτίο τύπου της ΤΕΜΕΣ παρουσιάζοντάς το ως ρεπορτάζ και εξαίροντας το «πράσινο μοντέλο ανάπτυξης» (news247) και τις «πρακτικές αειφόρου ανάπτυξης» (ΑΠΕ – ΜΠΕ) των Costa Navarino. Όλα τα «ρεπορτάζ», δια βοής, ανέφεραν: «Οι τρεις λιμνοδεξαμενές […] σήμερα καλύπτουν όλες τις αρδευτικές ανάγκες των εγκαταστάσεων της Costa Navarino, αντλώντας ποσότητα νερού κοντά στο 1% της απορροής των τοπικών ποταμών».

Κοντά στο 1%; Θα δούμε στη συνέχεια κατά πόσο ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αυτός ο ισχυρισμός. 

Ρεπορτάζ ΑΠΕ ή δελτίο τύπου ΤΕΜΕΣ;

Πώς ξέρουμε ότι πρόκειται για αναπαραγωγή δελτίου τύπου της ΤΕΜΕΣ και όχι για ρεπορτάζ; Πέραν ότι φαίνεται από το ότι το κείμενο είναι ταυτόσημο σε όλα τα μέσα, μια απροσεξία στο κείμενο του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων προδίδει τον συντάκτη του κειμένου - την ΤΕΜΕΣ: Το κείμενο ήταν αρχικά γραμμένο στο πρώτο πληθυντικό: «εφαρμόζουμε», «χρησιμοποιούμε».

 

Ποιος όμως ελέγχει τα στοιχεία της εταιρείας;

Επικοινωνήσαμε με τη διεύθυνση υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, την υπηρεσία που είναι αρμόδια να αδειοδοτεί και να ελέγχει τις χρήσεις του νερού. Υπάλληλος που δεν θέλησε να κατονομαστεί μας εξήγησε ότι η υπηρεσία αποτελείται από επιστημονικό δυναμικό τριών υπαλλήλων για όλη την Πελοπόννησο. Δηλαδή μόλις τρεις άνθρωποι είναι επιφορτισμένοι να βγάλουν άδειες για τα «υφιστάμενα δικαιώματα χρήσης νερού», καθώς και τις 70.000-80.000 γεωτρήσεις που λειτουργούσαν πριν το 2011. Μέχρι στιγμής έχουν προλάβει να αδειοδοτήσουν μόλις τις 5.000. 

Για τις μετρήσεις που λαμβάνει από την ΤΕΜΕΣ, ο υπάλληλος της Αποκεντρωμένης Διοίκησης είπε στο Reporters United: «Μας στέλνουν κάποια δεδομένα, απλά το αρχείο μας εδώ είναι τραγικό. Δεν έχουμε χώρους και είναι πεταμένοι οι φάκελοι στο πάτωμα». Στην ερώτηση αν έχει ελέγξει ποτέ η Αποκεντρωμένη Διοίκηση την ορθότητα των αντλήσεων που τους αποστέλλονται, μας απάντησε: «Όχι. Απλά στέλνονται κάποια στοιχεία και εμείς τα καταχωρούμε. Αυτό και μόνο. Δεν υπάρχει κάποιος να προλάβει να τρέξει». 

Η υπηρεσία δεν απάντησε ποτέ επισήμως στα ερωτήματά μας επικαλούμενη φόρτο εργασίας.

Κάποιος λέει ψέματα για το νερό

Από το 2013, το υπουργείο Περιβάλλοντος σε διαδοχικά Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών (των εκθέσεων που συντάσσει προς την Κομισιόν για να ενημερώνει σχετικά με την κατάσταση των νερών στη χώρα) υπολόγιζε τη μέση ετήσια απορροή για τον ποταμό Σέλα σε 36,9 εκατ. κ.μ. (στην έκθεση του 2017) και 34,8 εκατ. κ.μ.(στην τελευταία έκθεση) και για τον Γιαννούζαγα σε 16,3 (το διάστημα 2013-2017) και 14 εκατ. κ.μ. (από το 2017 μέχρι σήμερα αντίστοιχα). Πρόκειται για τα δύο ρέματα από τα οποία αντλούν η ΤΕΜΕΣ και η Πανόραμα ΑΕ. 

Η ίδια η ΤΕΜΕΣ, σε υδρολογική μελέτη του 2008 που εκπόνησε χρησιμοποιώντας τα μετεωρολογικά δεδομένα των ετών 1980-2007 και «δώρισε» στην Περιφέρεια και το υπουργείο Περιβάλλοντος -όπως διαφημίζει στις εκθέσεις βιωσιμότητάς της- εκτιμούσε τις απορροές των ποταμών σε 23,9 εκατ. κ.μ. για τον Σέλα και σε 14 εκατ. κ.μ. για τον Γιαννούζαγα. Μέχρι σήμερα, καμία δημόσια υπηρεσία δεν μετρά τις παροχές των μικρών ποταμών και η ΤΕΜΕΣ συνεχίζει να ενημερώνει τις αρχές.

Ωστόσο, από τότε που ξεκίνησε να μετράει η ίδια τη στάθμη του νερού στα δύο ρέματα, προκειμένου να υπολογίσει τις απορροές, η ΤΕΜΕΣ παρουσιάζει τις ποσότητες του νερού αρκετά υψηλότερες στην περίπτωση του Σέλα και πολύ υψηλότερες για τον Γιαννούζαγα. 

Έτσι, στις ετήσιες εταιρικές εκθέσεις αειφορίας της, από το 2014 ως σήμερα, οι αριθμοί παραμένουν σταθερά μεγαλύτεροι από το μέσο όρο που υιοθετεί επισήμως το υπουργείο Περιβάλλοντος, ειδικά για τον ποταμό Γιαννούζαγα.

Είναι χαρακτηριστικό πως το 2022 η ΤΕΜΕΣ υπολογίζει πλέον τις απορροές των δύο ποταμών / ρεμάτων σε 42,7 και 45,2 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως, δηλαδή σχεδόν μιάμιση και τρεις φορές επάνω από τις μετρήσεις του κράτους, όπως προκύπτει από την απάντηση που έδωσε στο Reporters United σχετικά με τις αντλήσεις της και το νερό των ποταμών.  

Ρωτήσαμε την εταιρεία γιατί υπάρχει αυτή η απόκλιση που επιτρέπει στις αντλήσεις που κάνει να φαίνονται ποσοστιαία εξαιρετικά χαμηλές (λιγότερο από 1-2% του συνολικού δυναμικού του ποταμού). 

Η ΤΕΜΕΣ απάντησε πως ο δικός της υπολογισμός γίνεται «με τη χρήση ειδικής εξίσωσης στάθμης / παροχής που καταρτίστηκε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)» και η οποία «μπορεί να έχει σημαντικές αποκλίσεις σε σχέση με θεωρητικούς τρόπους υπολογισμού». (Η απάντηση της ΤΕΜΕΣ εδώ.)

Η εταιρεία τονίζει πως οι παροχές της βασίζονται «σε απτά στοιχεία» και πως η ετήσια παροχή των ποταμών από το 2010 που ξεκίνησε τις μετρήσεις «φαίνεται ότι μέχρι σήμερα […] παραμένει σταθερή με τις αναμενόμενες ετήσιες αυξομειώσεις». 

Λέει όμως η ΤΕΜΕΣ την αλήθεια; 

Σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από τον αρμόδιο φορέα για τη μέτρηση των υπόγειων υδάτων ΕΑΓΜΕ (Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, πρώην ΙΓΜΕ), με την εξαίρεση της πηγής Κεφαλόβρυσο στη Χώρα του Ρωμανού, οι λεκάνες των δύο ποταμών δεν τροφοδοτούνται από σημαντικές πηγές. Αυτό σημαίνει ότι οι βροχοπτώσεις που πέφτουν στην περιοχή μπορούν να αποτελέσουν σημαντική ένδειξη για τα μεγέθη απορροών. 

Η ΤΕΜΕΣ επιβλέπει άλλωστε και μετεωρολογικά την περιοχή, καθώς διαθέτει επτά σταθμούς μετρήσεων (μετεωρολογικών και κλιματικών παραμέτρων). Ο επίσημος κρατικός φορέας, η ΕΜΥ, διαθέτει εξαιρετικά αραιό δίκτυο, ενώ και το δίκτυο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έχει μόνο έναν σταθμό στην περιοχή.

Οι μετρήσεις της ΤΕΜΕΣ; «Απίθανα πράγματα» 

Το Reporters United ζήτησε κι έλαβε από την ΤΕΜΕΣ τις μετεωρολογικές μετρήσεις της από τους σταθμούς παρακολούθησης, ενώ έλαβε και τις αντίστοιχες ετήσιες μετρήσεις από τους σταθμούς του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στη Μεσσηνία. 

Έμπειρος επιστήμονας, ο οποίος εργάστηκε στους υδατικούς πόρους σε κομβική υπηρεσία του Δημοσίου και είχε για αρκετά χρόνια δουλέψει στις περιοχές της Μεσσηνίας, όμως δεν θέλησε να κατονομαστεί, είπε στο Reporters United: «Οι παροχές [σύμφωνα με τη μέτρηση της ΤΕΜΕΣ] 42,7 και 45,2 εκ. κ.μ. για την περίοδο αναφοράς 2022 και με βάση βροχομετρικά στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών αλλά ακόμη και των [υψηλότερων] βροχοπτώσεων που καταγράφονται στη Χώρα και το Μουζάκι [δύο σταθμούς της ΤΕΜΕΣ στην κοίτη του ποταμού Σέλα], αντιστοιχούν σε “συντελεστή απορροής” περίπου 50% για τον Σέλα και πάνω από 90% για τον Γιαννούζαγα. 

»Απίθανα πράγματα, από άποψη υδρολογική. Κάτι το οποίο είναι αδύνατον να συμβαίνει, όχι μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά σε καμία λεκάνη της χώρας αλλά και της Μεσογείου». 

Ο επιστήμονας μάς εξήγησε ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός πως μέρος των βρόχινων νερών απορροφάται (κατεισδύει στο έδαφος), ενώ ένα ακόμη μέρος εξατμίζεται στην ατμόσφαιρα.

Ο ειδικός εξηγεί τον συλλογισμό του: «Από τα μηνιαία στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου από τα Φιλιατρά [την οποία πήρε ως ενδεικτική ανεξάρτητη μετεωρολογική μέτρηση], τουλάχιστον στη συγκεκριμένη περιοχή, για τα υδρολογικά έτη 2015-2016, 2016-2017 και 2017-2018 το ύψος βροχόπτωσης ήταν αντίστοιχα 322, 388 και 296 χιλιοστά. (Tα αντίστοιχα ημερολογιακά έτη κυμαίνονται μεταξύ 446 και 643 χλστ.). Δηλαδή ήταν έτη πολύ μειωμένων βροχοπτώσεων». 

»Πώς είναι δυνατόν το υδρολογικό έτος 2016-2017 με ύψος βροχόπτωσης μόλις 388 χλστ. να έχουν απορροές 40 και 38 εκ. κ.μ. στις λεκάνες Σέλα και Γιαννούζαγα; Τα νούμερα δεν βγαίνουν. Κάπου έχει γίνει μεγάλο λάθος τουλάχιστον με τη λεκάνη Γιαννούζαγα». 

Επισημαίνει επίσης πως δεν είναι δυνατόν οι διαφοροποιήσεις στις παροχές των ποταμών να έχουν τόσο μικρή διακύμανση από έτος σε έτος, όπως αυτές που παρουσιάζουν οι ετήσιες εκθέσεις της ΤΕΜΕΣ.

Ο Ευάγγελος Χατζηγιαννάκης, ερευνητής του Ινστιτούτου Εδαφοϋδατικών Πόρων του ΕΛΓΟ Δήμητρα, λέει στο Reporters United σχετικά με τις παροχές που παρουσιάζει η ΤΕΜΕΣ: «Με βάση τα στοιχεία που ετέθησαν υπ’ όψιν μου, θεωρώ ότι πρέπει να γίνει μια διερεύνηση αν ισχύουν αυτοί οι αριθμοί [των παροχών των ποταμών] και πιστοποιημένοι φορείς να τα ελέγξουν».

Ρωτήσαμε το υπουργείο Περιβάλλοντος ποια στοιχεία είναι τα σωστά: Εκείνα που παρουσιάζουν τα επίσημα διαχειριστικά σχέδια των υδάτων και τα οποία έχει ήδη υιοθετήσει το υπουργείο; Ή τα στοιχεία που δημοσιεύει η ΤΕΜΕΣ στις εκθέσεις αειφορίας της; 

«Τα στοιχεία δεν μπορεί να είναι απόλυτα συγκρίσιμα», μας απάντησε το υπουργείο, συμπληρώνοντας πως «όλα τα στοιχεία λαμβάνονται υπόψη, αξιολογούνται και προκύπτει το οριστικό Σχέδιο Διαχείρισης ΛΑΠ [Λεκανών Απορροών Ποταμών, δηλαδή το επίσημο κρατικό σχέδιο διαχείρισης του νερού]». (Η απάντηση του υπουργείου Περιβάλλοντος εδώ)

«Τι θα πει “δεν είναι συγκρίσιμα”; Κανονικά δεν πρέπει να αποκλίνουν, παρ’ όλο που οι μετρήσεις γίνονται με διαφορετικό τρόπο», σχολίασε την απάντηση του υπουργείου ο κ. Χατζηγιαννάκης. «Εφόσον υπάρχει τόσο μεγάλη απόκλιση, πρέπει να αναρωτηθούν και να διερευνήσουν τι δεν δουλεύει καλά, το μοντέλο ή η καμπύλη;» πρόσθεσε, αναφερόμενος στους αρμόδιους του υπουργείου.

Η ΤΕΜΕΣ τελικά αντλεί 7% και μπορεί να φτάσει στο 11,3% 

Η ΤΕΜΕΣ υποστήριξε στο Reporters United πως ακόμη κι αν λάβει κανείς υπόψη τις σημαντικά χαμηλότερες απορροές των ποταμών που καταγράφουν τα διαχειριστικά σχέδια του υπουργείου Περιβάλλοντος, και πάλι οι αντλήσεις της από τα ποτάμια δεν ξεπερνούν τις μέγιστες επιτρεπόμενες ποσότητες, για τις οποίες έχει αδειοδοτηθεί και τις οποίες μας παραθέτει:

Όμως, αν υιοθετήσει κανείς τα στοιχεία του υπουργείου και όχι της εταιρείας, η εικόνα είναι πολύ διαφορετική από εκείνη που παρουσιάζεται στις εκθέσεις αειφορίας της ΤΕΜΕΣ. Η εταιρεία λέει μισές αλήθειες στις εκθέσεις αυτές, ενώ και το ελληνικό κράτος τής έχει δώσει ουσιαστικά πρόσβαση στο νερό χωρίς ταβάνι.

Συγκεκριμένα, αν και η ΤΕΜΕΣ μάς απαντά παραπάνω ότι αντλεί 1% από τα τοπικά ποτάμια και ότι έχει το δικαίωμα να αντλεί ως και το 4,3% του ποταμού Γιαννούζαγα, στην πράξη αντλεί το 7%, ενώ εύκολα μπορεί να φτάσει και να περάσει το 11%. Αυτό συμβαίνει κατ’ αρχήν λόγω των διαδοχικών αδειών που έλαβε από το κράτος. Δηλαδή:

Το 2011 η ΤΕΜΕΣ αδειοδοτήθηκε να λαμβάνει ως και το 4,3% ή 900.000 κυβικά μέτρα της ετήσιας παροχής του Γιαννούζαγα, για να αρδεύσει το γήπεδο γκολφ Navarino Bay, 18 οπών (αλλά και επιπλέον 250 στρέμματα πρασίνου), με το σκεπτικό πως το υπόλοιπο νερό πρέπει να μείνει στον ποταμό για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων και την άρδευση των καλλιεργειών:

Εννέα χρόνια αργότερα (2020) η αδειοδοτούσα αρχή, αγνοώντας την προηγούμενη απόφαση που ήθελε τις ανάγκες του ποταμού να μη σηκώνουν περισσότερη άντληση, έδωσε νέο, ακόμη πιο υψηλό ταβάνι επιπλέον 700.000 κ.μ. ετησίως ή ως 95.000 κ.μ. μηνιαίως, αυτή τη φορά σε μια άλλη εταιρεία του ομίλου, την ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΑΕ, για το μεγαλύτερο γήπεδο Navarino Hills. Ωστόσο, η νέα άδεια νερού δεν της δίνει ποσοστιαίο πλαφόν στην ποσότητα του νερού του ποταμού που μπορεί να αντλεί:

Οι επιπλέον αυτές αντλήσεις ενδεικτικά για το 2022, με βάση τα στοιχεία που μας δόθηκαν, έφτασαν τα 606.900 κ.μ. Και παραλείπονται από τις εκθέσεις αειφορίας του ομίλου παρότι η Πανόραμα ΑΕ αποτελεί συνδεδεμένη εταιρεία με την ΤΕΜΕΣ.

Αν συνυπολογιστούν οι αντλήσεις από τον Γιαννούζαγα για τα δύο γήπεδα γκολφ το 2022, συνολικά αντλήθηκαν από το συγκεκριμένο ποτάμι 973.850 κυβικά μέτρα. Με συνολική απορροή γύρω στα 14 εκατ. κ.μ., αυτό αντιστοιχεί σε ποσοστό σχεδόν 7%.

Οι εταιρείες της Costa Navarino έχουν αδειοδοτηθεί για να αντλούν συνολικά από τον Γιαννούζαγα έως 1.600.000 κ.μ. νερό τον χρόνο. Αν όμως έφταναν αυτές τις αντλήσεις, και πάρουμε ως δεδομένη την απορροή των 14 εκατ. κ.μ. που αναφέρει επίσημα το ΥΠΕΝ, τότε η χρήση τους θα αντιστοιχούσε περίπου στο 11,35% του νερού του ποταμού. Σε μία χρονιά ξηρασίας, οι συνολικές απορροές θα μειώνονταν περισσότερο και οι αντλήσεις θα αυξάνονταν.

«Στην διάρκεια των ξηρών υδρολογικών ετών, όταν δηλαδή η ετήσια βροχόπτωση είναι μικρότερη του 25% του μέσου όρου, συχνά η απορροή δεν ελαττώνεται απλώς, αλλά μηδενίζεται, ενώ οι ποτιστικές ανάγκες αυξάνονται», επισημαίνει ο επιστήμονας που μίλησε ανώνυμα στο Reporters United. 

«Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει», εξηγεί, «ποιες ακριβώς ποσότητες αντλεί η εταιρεία από τα δύο ποτάμια και πότε, αν γεμίζει και ξαναγεμίζει τις λιμνοδεξαμενές της, υπερβαίνοντας τα όρια άντλησης που της έχουν δοθεί, αφού δεν ελέγχεται». 

Η γεωεξουσία του Costa Navarino 

Σύμφωνα με τον γεωγράφο Γιώργο Παπαματθαιάκη, ο οποίος στη μεταπτυχιακή εργασία του στο πανεπιστήμιο του Γέιλ μελέτησε και την περίπτωση του Costa Navarino, «η παραγωγή και επεξεργασία πληροφορίας γύρω από τους βιογεωφυσικούς πόρους συνεπάγεται ένα είδος εξουσίας. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ως γεωεξουσία, κατ’ επέκταση της βιοεξουσίας του Φουκώ. 

»Το Costa Navarino, ενεργώντας στα πλαίσια του αφηγήματος της προστασίας του περιβάλλοντος – και της κάλυψης του κενού που αφήνει το απόν κράτος-, ασκεί αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε “υπολογιστική επιστασία”, έχει καταφέρει να αναπτύξει τους μηχανισμούς ώστε να παράγει την περιβαλλοντική πληροφορία, να την παρέχει στο κράτος, και μετά να ενεργεί με βάση αυτή την πληροφορία», δημιουργώντας ένα είδος «πολιτικής επικράτειας». Έτσι στην Ελλάδα, όπου η μεγάλη ένταση κεφαλαίου βρίσκεται στον τουρισμό, μια τουριστική επιχείρηση αποκτά τέτοια δύναμη, ώστε να πληροφορεί εκείνη το κράτος και να «καταφέρνει να ελέγχει γεωτεχνικά και γεωστρατηγικά το άμεσο του βιογεωφυσικό περιβάλλον, ανεξάρτητα από τα ιδιοκτησιακά του όρια».

Πλάι στο υδροβόρο Costa Navarino, η άνυδρη πραγματικότητα των αγροτών

Σε αντίθεση με την ΤΕΜΕΣ, που εξασφάλισε εδώ και 20 χρόνια πρόσβαση στο νερό των ποταμών, οι αγρότες δεν παίρνουν νερό από τα ποτάμια για να ποτίσουν, καθώς δεν υπάρχουν έργα άντλησης και αποθήκευσης νερού, ούτε τα αντίστοιχα δίκτυα. Έτσι επιβαρύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα με ανεξέλεγκτες γεωτρήσεις.

«Στο χωριό έχει 20 γεωτρήσεις. Πριν από 6-7 χρόνια είχε 25-30, όμως οι υπόλοιπες έχουν στερέψει» εξηγεί στο Reporters United ο Παρασκευάς Διονυσόπουλος, αγρότης που έχει 1.000 ελιές και μια ταβέρνα στο χωριό Σχινόλακκα, έξω από τη Γιάλοβα. «Στη Γιάλοβα έχει πρόβλημα υφαλμύρωσης. Παλιές γεωτρήσεις βρίσκουν αλάτι, γιατί μπαίνει η θάλασσα». 

Μαζί με τον κ. Διονυσόπουλο, επισκεφθήκαμε την ξερή κοίτη του Γιαννούζαγα και του Ξεριά, ενός τρίτου ποταμού, από τον οποίο η εταιρεία έχει άδεια άντλησης, όμως όπως αναφέραμε, δεν χρησιμοποιεί ακόμα. Ίσως επειδή τα αποθέματα είναι μειωμένα. 

Όπως λέει ο αγρότης, «στο παρελθόν υπήρχαν υδραύλακες [αυλάκια που λειτουργούν ως υδρορροές από τα ποτάμια προς τα χωράφια], μέσω των οποίων οι αγρότες πότιζαν τις καλλιέργειες. Πλέον τ’ αυλάκια έχουν καταστραφεί, ενώ τα έργα της Πολιτείας δεν ήρθαν ποτέ». 

Η ΤΕΜΕΣ παίρνει νερό απ’ το ποτάμι του χωριού, οι χωρικοί όχι

Στην περιοχή του Χανδρινού, χωριού σε απόσταση επτά χιλιομέτρων από την ΠΟΤΑ Πύλου, τα αυλάκια αποκαταστάθηκαν μετά από 10 χρόνια. Ο πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Κώστας Αποστολόπουλος λέει πως το νερό είναι μειωμένο και μία από τις πηγές του Χανδρινού έχει στερέψει. «Ειδικά φέτος, θα υπάρξει μεγάλο πρόβλημα. Τον Νοέμβρη και τον Δεκέμβρη δεν έβρεξε καθόλου. Την άνοιξη ρίχνει κάποια νερά, αλλά δεν νομίζουμε ότι θα τα κρατήσει ο υδροφόρος ορίζοντας για να βγάλουν οι πηγές», λέει για το ρέμα του Χανδρινού, μέρος του οποίου τροφοδοτεί τα ποτάμια Ξεριά και Γιαννούζαγα. «Αν υπήρχαν έργα, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα».

Το Φιλιατρινό Φράγμα, που προτάθηκε το 1997, δημοπρατήθηκε το 2008 και ολοκληρώθηκε το 2017, παραμένει σήμερα ανενεργό, αφού δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία των απαλλοτριώσεων για το δίκτυο άρδευσης, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει ρωγμές λόγω της υπερχείλισης του νερού που έχει μαζέψει. 

Σε ρεπορτάζ του για το Φιλιατρινό Φράγμα τον Αύγουστο του 2024, ο ΣΚΑΪ έκανε λόγο για «ένα έργο εκατομμυρίων ευρώ σε… αδράνεια», αναφέρεται σε «ολιγωρία των αρχών» και σε αγρότες που «λένε το νερό νεράκι». 

Άλλα φράγματα, αλλά και έργα ηπιότερης εκμετάλλευσης, όπως μικρές λιμνοδεξαμενές, μεταξύ αυτών και στον Γιαννούζαγα (το ποτάμι απ’ όπου αντλεί η ΤΕΜΕΣ), δεν προχώρησαν ποτέ. 

Σχετική πρόταση είχε υποβάλει η ΕΑΓΜΕ (τότε ΙΓΜΕ) ήδη από το 1998, προτείνοντας μεταξύ άλλων το Φιλιατρινό Φράγμα. Την ίδια χρονιά, όπως αναφέρει ο Αντώνης Παρασκευόπουλος, επικεφαλής της Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής (ΔΑΟΚ) Τριφυλίας, το τότε υπουργείο Γεωργίας είχε κάνει αντίστοιχες προτάσεις για φράγματα μεταξύ άλλων και στον χείμαρρο Γιαννούζαγα και για έξι λιμνοδεξαμενές στην ευρύτερη περιοχή. Πέρα από το (ακόμα ανενεργό) Φιλιατρινό Φράγμα, καμία από τις υπόλοιπες προτάσεις δεν υλοποιήθηκε. 

Σε συνομιλία μας με τον γενικό διευθυντή του Ιδρύματος «Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακοπούλου» (της οικογένειας στην οποία ανήκει το Costa Navarino) Ξενοφώντα Κάππα, ο τελευταίος μάς πληροφόρησε πως το ίδρυμα έχει προτείνει στους τοπικούς φορείς στη Μεσσηνία να κάνει γι’ αυτούς «μία μελέτη αρδευτικών αναγκών της περιοχής». 

Ρωτήσαμε τον κ. Κάππα αν θεωρεί ότι υπάρχει κάποια αντίφαση στο γεγονός πως στην περιοχή δεν έχουν γίνει καθόλου αρδευτικά έργα, ενώ από την άλλη η ΤΕΜΕΣ έχει λιμνοδεξαμενές εδώ και χρόνια. Μας απάντησε πως «το κράτος και η Πολιτεία δεν είναι ένα πρόσωπο. Σε κάποια άλλα πράγματα, μπορεί να είναι μπροστά, σε άλλα πίσω».

Ο αγωγός της ΤΕΜΕΣ: Ο δήμος κερνά, το Costa Navarino πίνει

Σε κανονικές συνθήκες, η ΤΕΜΕΣ θα έψαχνε λύση στο ζήτημα της υδροδότησης ξενοδοχείων, γκολφ και πισίνων από τα υπόγεια νερά της περιοχής της. Αυτά όμως δεν επαρκούν και έχουν πρόβλημα εισροής θαλασσινού νερού.

Με βάση έκθεση του 2022 της ΕΑΓΜΕ, φορέα παρακολούθησης των υπόγειων υδάτων, αλλά και τους σταθμούς μέτρησης στα υπόγεια υδατικά συστήματα Ρωμανού και Κυνηγού (όπου βρίσκονται τα ξενοδοχεία The Rοmanos και The Westin και τα γκολφ Navarino Dunes και Navarino Hills) τα υπόγεια νερά καταγράφονται «σε κίνδυνο» (at risk). Κάτι που σημαίνει πως τα συγκεκριμένα υδροσυστήματα αντιμετωπίζουν πιέσεις και είναι οριακά κοντά στην υποβάθμισή τους, από ποσοτικής ή χημικής άποψης ή και τα δύο. 

Έτσι η ΤΕΜΕΣ κατέφυγε στο ορεινό χωριό της Χώρας, όπου υπάρχουν οι σημαντικότερες πηγές της περιοχής, για να εξασφαλίσει τις ανάγκες της σε πόσιμο νερό. 

Η πρόταση της ΤΕΜΕΣ ήταν πως θα κατασκεύαζε η ίδια τον αγωγό που θα έφερνε το νερό από τις πηγές της Χώρας ως την περιοχή της. Με το αιτιολογικό ότι ο αγωγός θα ωφελούσε εκτός από την ίδια και τα χωριά, συμφωνήθηκε με τον τότε δήμαρχο ότι η εταιρεία θα είχε έκπτωση 20% στην ύδρευση. (Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου για την τιμολόγηση του πόσιμου νερού της ΠΟΤΑ Ρωμανού)

Σύμφωνα με τα πρακτικά της απόφασης του τότε Δήμου Νέστορος, ο δημοτικός σύμβουλος Γιώργος Γεωργόπουλος είχε διαμαρτυρηθεί: «Το νερό του Κεφαλόβρυσου [πηγή από όπου προέρχεται το νερό του δήμου] πρέπει να το πίνουμε εμείς οι Χωραΐτες διότι έχει σκληρότητα δεκαοκτώ και το νερό των γεωτρήσεων έχει εικοσιτέσσερα, να κάνετε παράκαμψη από πάνω να παίρνει ο κ. Κωνσταντακόπουλος νερό από τις γεωτρήσεις, να πίνουμε εμείς από το Κεφαλόβρυσο και όχι να πλένουνε τις λάντζες στο Ρωμανό».

Ο δήμαρχος απάντησε: «Με τις αναλύσεις που κάνουμε έχουν την ίδια σκληρότητα, ποιος σας είπε κάτι τέτοιο; Είναι ακριβώς το ίδιο νερό».

Γιατί ένας δήμος να προσφέρει σε μία από τις πιο υδροβόρες ελληνικές τουριστικές επιχειρήσεις σχεδόν απεριόριστη πρόσβαση στο δημοτικό δίκτυο ύδρευσης και μάλιστα με έκπτωση; 

Η ΤΕΜΕΣ απάντησε στο Reporters United ως εξής:

«Η ΤΕΜΕΣ επένδυσε 1,2 εκατ. ευρώ -με ΦΠΑ- για την κατασκευή αγωγού ύδρευσης. Ο αγωγός κάλυψε όχι μόνο τις ανάγκες της ΠΟΤΑ Ρωμανού, αλλά και τις ανάγκες των χωριών Ρωμανού και Κορυφάσιου». Όσο για την έκπτωση 20%, είναι «κάτι που προβλέπεται σε τέτοιες περιπτώσεις ως ανταποδοτικό όφελος, λόγω της δημόσιας επένδυσης που έκανε και πλήρωσε [η εταιρεία]». 

»Η έκπτωση που λαμβάνει η ΤΕΜΕΣ ετησίως ανέρχεται σε 35.433 ευρώ κατά μέσο όρο, ενώ πληρώνει 141.731 ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο. Άρα, για να γίνει απόσβεση της αρχικής χρηματοδότησης από την ΤΕΜΕΣ για το δίκτυο Ύδρευσης της Χώρας, θα έπρεπε, λαμβάνοντας υπόψη τον μέσο πληθωρισμό από την εποχή της κατασκευής, να περάσουν πάνω από 70 χρόνια». 

Η Όλγα Κοτσελίδου, γενική διευθύντρια της Ένωσης Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ), χαρακτήρισε «σπάνια» και «μεμονωμένη πρακτική» την έκπτωση προς μια εμπορική επιχείρηση, λέγοντας πως πρέπει να συνοδεύεται από οικονομική μελέτη. Κάτι που δεν συνέβη στη συγκεκριμένη περίπτωση. 

Σε αντίθεση με τις βιομηχανίες, μας εξήγησε πρώην υπάλληλος στη Διεύθυνση Υδάτων του υπουργείου Περιβάλλοντος που δεν θέλησε να κατονομαστεί, οι τουριστικές επιχειρήσεις συνήθως τιμολογούνται με το κλιμακωτό τιμολόγιο της περιοχής, που αυξάνεται όσο μεγαλώνει η χρήση, προκειμένου να αποτραπεί η κατάχρηση. 

Στην απάντησή της, η εταιρεία ΤΕΜΕΣ υποστηρίζει ότι συνέβαλε στην υδροδότηση δύο χωριών, πλην όμως το δεύτερο από αυτά, το Κορυφάσιο, συνδέθηκε στο δίκτυο αρκετά χρόνια αργότερα, το 2019, και μάλιστα με έξοδα του δήμου. 

Όπως προκύπτει από στοιχεία τεχνικής μελέτης για λογαριασμό της ΔΕΥΑΠΝ (της δημοτικής επιχείρησης ύδρευσης – αποχέτευσης Δήμου Πύλου-Νέστορος) πριν μερικά χρόνια, την καλοκαιρινή περίοδο η κατανάλωση των εγκαταστάσεων στην ΠΟΤΑ Ρωμανού φτάνει τα 1.905 κ.μ. / ημέρα. Αντίστοιχα, στα χωριά Ρωμανό και Κορυφάσιο δεν ξεπερνά τα 247 κ.μ. και 214 κ.μ. αντίστοιχα. 

To Costa Navarino πληρώνει φτηνότερα απ’ ότι οι κάτοικοι «το δικό τους νερό»

Με βάση την έκπτωση του 2010, το Costa Navarino πληρώνει 0,56 ανά κ.μ. Και οι κάτοικοι της Χώρας – από τις πηγές της οποίας υδροδοτείται το Costa Navarino – πόσο πληρώνουν; 

Από τις πηγές της Χώρας η ΔΕΥΑΠΝ υδροδοτεί σήμερα όλη την περιοχή, μαζί και την ΠΟΤΑ των Costa Navarino. 

Αλλά το 2014, με απόφαση του τότε δήμου, αυξήθηκαν δυσανάλογα τα τιμολόγια, σε ποσοστό ως και 650%, για τους οικιακούς καταναλωτές.

Τα οικιακά τιμολόγια για τους κατοίκους της Χώρας από 0,04 ευρώ ανά κυβικό μέτρο για την πρώτη βαθμίδα κατανάλωσης, από 41 ως 120 κ.μ. το τρίμηνο, αυξήθηκαν σε 0,30 ευρώ. Και από 0,21 ευρώ για τη δεύτερη βαθμίδα κατανάλωσης, από 61 έως 120 κ.μ. το τρίμηνο, σε 0,60 ευρώ. (Η απόφαση αναπροσαρμογής τελών ύδρευσης του 2014)

Ένας Χωραΐτης που καταναλώνει πάνω από 60 κ.μ. νερού, πληρώνει 0,60 ευρώ / κ.μ., δηλαδή ακριβότερα το νερό απ’ ότι η ΤΕΜΕΣ για να ποτίσει ξενοδοχεία και πισίνες στα Costa Navarino.

Με άλλα λόγια: Οι κάτοικοι των χωριών βρέθηκαν να πληρώνουν πολλαπλάσιο κόστος για το νερό που πηγάζει από τις «δικές τους» πηγές, ενώ πέντε χρόνια νωρίτερα το Costa Navarino είχε εξασφαλίσει 20% έκπτωση για το ίδιο νερό. 

Υ.Γ.: Όταν το κράτος παραπληροφορεί: Τα γκολφ ως «γεωργία» 

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των γκολφ δεν καταγράφεται σε καμία από τις αναθεωρήσεις των Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων της Δυτικής Πελοποννήσου του υπουργείου Περιβάλλοντος, που αποτελούν νόμο του κράτους, για τον τρόπο διαχείρισης των υδάτων. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι τα τέσσερα γκολφ του Costa Navarino αντλούν τριπλάσιο νερό από τους κτηνοτρόφους και σχεδόν όσο χρησιμοποιεί η βιομηχανία στην ίδια υδατική λεκάνη.

Μάλιστα, στο τελευταίο Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων ο σκοπός της άντλησης υδάτων από τους δύο χειμάρρους (Σέλα και Γιαννούζαγα) αναφέρεται ως «γεωργία».

Ωστόσο, σχεδόν το σύνολο των αναγραφόμενων απολήψεων (αφού όπως μας έχει ήδη απαντήσει η εταιρεία, το 2022 έλαβε περί τις 380.000 κ.μ. από τον Σέλα και πάνω από 900.000 κ.μ.συνολικά, μαζί με την Πανόραμα ΑΕ) χρησιμοποιείται για την άρδευση των γηπέδων γκολφ.

Ενημέρωση, 3.9.2024: Προστέθηκε διευκρίνιση σχετικά με το ότι έχουν περάσει 24 χρόνια από τη θεσμοθέτηση των ΠΟΤΑ Ρωμανού και Πύλου και 14 χρόνια από τα εγκαίνια του πρώτου Costa Navarino, το 2010.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη του Journalismfund Europe στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής έρευνας «No Man’s Land: Digging for Water», που έγινε σε Ελλάδα, Πορτογαλία και Ρουμανία.