Μετά από επιτόπια έρευνα και διαρκείς συνομιλίες με κτηνοτρόφους και θεσμούς, το Reporters United επικεντρώνεται στην ανάδειξη των συνεπειών της καταστροφής του περασμένου Σεπτεμβρίου από τον Ντάνιελ στο σήμερα. 

Η ανυπαρξία πρωτοκόλλου ασφαλείας και σχεδίου έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση φυσικών καταστροφών έχει επιφέρει ιδιαιτέρως αρνητικές συνέπειες στην καθημερινότητα των κτηνοτρόφων, καθώς και στον τρόπο λειτουργίας των μονάδων τους. 

Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία του Reporters United εδώ!

«Όσα από τα ζώα μου σώθηκαν, το κατάφεραν σκαρφαλώνοντας στην πλατφόρμα ταΐσματος. Έμειναν κλεισμένα στον στάβλο μια βδομάδα. Εκεί έπιναν μολυσμένο νερό ανακατεμένο με νεκρά ζώα και κοπριά. Ακόμα κι όταν κατάφερα να ανοίξω τον στάβλο, τα νερά ήταν ακόμα εκεί. Τα ζώα συνέχισαν να πίνουν. Μετά βγήκαν προβλήματα. Μου ψοφήσαν κι άλλα ζώα. Μέχρι σήμερα δεν έχουν ελέγξει το νερό με το οποίο ποτίζουμε τα ζώα μας», αναφέρει ο Γιώργος, κτηνοτρόφος απ’ την περιοχή της Καρδίτσας, ο οποίος μας απέτρεψε να αναφέρουμε το επώνυμό του επειδή φοβάται τυχόν συνέπειες.

«Δεν λέμε ψέματα. Η καταστροφή μας είναι τεράστια. Χάσαμε τα ζώα μας, τόνους απ’ την τροφή τους. Δείτε το καλαμπόκι μπροστά. Σαπίζει ακόμα και δεν ήρθαν να το συλλέξουν! Σιτάρι, φυράματα. Έχουν χαθεί αρμεκτήρια. Έχει σαπίσει ο στάβλος, οι τσίγκες και τα ξύλα απ’ την υγρασία. Δεν έχουν γάλα φέτος τα ζώα. Τα πιο παραγωγικά πνιγήκαν. Τα υπόλοιπα έχουν μαστίτιδες, έχουν θέματα υγείας, μερικά έχουν χτυπήσει. 

»Τα ζώα μείναν μέσα στον στάβλο με τα νεκρά ζώα για τέσσερις πέντε μέρες. Κάποια ζώα αποβάλαν. Παίρνουν φάρμακα για την πνευμονία, για τα παράσιτα, για τη μαστίτιδα. Αν δεν μας επιτρέψουν να φέρουμε ζώα και αν δεν μας δώσουν οικονομική βοήθεια, αλήθεια λέω, θα τα πουλήσω. Δεν αξίζει να ασχοληθώ δεύτερη χρονιά με 70 ζώα, που τα μισά έχουν πάθει μαστίτιδες και αποβολές και δεν ξέρω καν αν θα καταφέρουν να ξαναγεννήσουν. Αυτά που πάθανε μαστίτιδες έχουν τελειώσει, δεν ξαναπαράγουν γάλα. Δεν τους νοιάζει, μας θεωρούν απλούς αριθμούς, μας θεωρούν αγράμματους. Δεν τους ενδιαφέρει ο πρωτογενής τομέας, ούτε οι αγρότες ούτε οι κτηνοτρόφοι», συμπληρώνει ο Κώστας, συνάδελφος του Γιώργου.

Οι μαρτυρίες αυτές καταδεικνύουν ορισμένες από τις τρομερές συνέπειες του τρόπου διαχείρισης των ζώων μετά την πλημμύρα του Σεπτεμβρίου. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει στη χώρα 43,1 εκατ. ευρώ για την αποκατάσταση της υπαίθρου από τις φυσικές καταστροφές του 2023. Παράλληλα, στο σχέδιο Κοινής Γεωργικής Πολιτικής ως άμεσος στόχος περιγράφεται η βελτίωση της καλής διαβίωσης των ζώων και η κλιματική προστασία (της οποίας την ενίσχυση δεσμεύεται να προωθήσει η κυβέρνηση συγχρηματοδοτώντας τον συνολικό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό του 1,5 δισ. για τους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης (σελ 7). 

Και όμως, οι κτηνοτρόφοι της Θεσσαλίας δηλώνουν προς το Reporters United πως από την πρώτη μέρα μετά την καταστροφή μέχρι και σήμερα, δεν έχουν λάβει παρά θεσμική αδιαφορία και προσπάθειες φίμωσης.

Διαδικασία διαχείρισης νεκρών ζώων

«Το μόνο σίγουρο είναι, κι αυτό το γνωρίζω πάρα πολύ καλά, ότι δεν τηρήθηκε κανένας υγειονομικός όρος ούτε για την ταφή ούτε για την περισυλλογή των νεκρών ζώων. Όλα γίνονταν όπως προλάβαινε ο καθένας. Βγάζαν τα ζώα μόνοι τους οι κτηνοτρόφοι απ’ το μαντρί, τραβώντας τα απ’ τα πόδια. Τα ζώα ήταν σε σήψη και διαλύονταν. Εικόνες οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίνονται σε μια ευρωπαϊκή χώρα το 2024», σημειώνει ο Κώστας Τζέλλας, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Παλαμά Καρδίτσας.

Στο καφενείο της πλατείας του Παλαμά συναντήσαμε τέσσερις κτηνοτρόφους και τον πρόεδρο του Αγροτικού Σωματείου της περιοχής. Όλοι τους σκέφτονται να διακόψουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα, λόγω των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν. Συναντηθήκαμε επίσης με συναδέλφους τους στα Τρίκαλα. 

Οι κτηνοτροφικές μονάδες που επισκεφτήκαμε υπολειτουργούν. Στοίβες σάπιων ζωοτροφών, μολυσμένα ύδατα και ταλαιπωρημένα ζώα βρίσκονται εντός τους. Οι ίδιοι περιγράφουν πώς αρχικά αναζήτησαν την ευθύνη για την απομάκρυνση των νεκρών ζώων από τις εγκαταστάσεις τους στον δήμο, μετά στην Περιφέρεια και στη συνέχεια παραπέμφθηκαν στην εταιρεία Kafsis.

«Έπαιρνα τηλέφωνο και δεν ερχόταν κανείς. Πήρα και την Kafsis. Δεν ξέρω πού πήγε αυτή η εταιρεία. Εμείς εδώ στον Παλαμά γνωριζόμαστε μεταξύ μας. Σε εμένα δεν ήρθε, στον διπλανό μου δεν πήγε, στον έναν δεν πήγε, στον άλλον δεν πήγε. Πού πήγε; Τα ζώα λιώσαν μέσα στους στάβλους. Μιλάμε μεταξύ μας οι κτηνοτρόφοι. Εκτός από έναν στάβλο που είναι μέσα στο χωριό δεν πήγε πουθενά», αναφέρει κτηνοτρόφος από τον Παλαμά. 

Η εταιρεία Kafsis ήδη δραστηριοποιούνταν στο πεδίο έχοντας αναλάβει το έργο της περισυλλογής, μεταφοράς και αποτέφρωσης των νεκρών από φυσικά αίτια ζώων σε όλες σχεδόν τις περιφέρειες της χώρας. 

Συγκεκριμένα, σε εξέλιξη βρισκόταν από την Περιφέρεια Θεσσαλίας το πρόγραμμα για την προστασία του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας και του ζωικού κεφαλαίου που αφορά στην περισυλλογή νεκρών ζώων. Ένα πρόγραμμα τριετούς διάρκειας, με συνολικό προϋπολογισμό 2.000.000 ευρώ, του οποίου την εκτέλεση είχε αναλάβει η εταιρεία Kafsis. Το ύψος για την εκτέλεση του προγράμματος αυτού υπολογίστηκε από την Περιφέρεια στα 2 εκατομμύρια ευρώ μόνο για την Θεσσαλία, ποσό που έχει εισπραχθεί από την εταιρεία.

H Kafsis και οι αδερφοί Βασιλειάδη

Μοναδικός μέτοχος της Kafsis είναι σήμερα ο Φίλιππος Βασιλειάδης, συνιδρυτής μαζί με τον αδερφό του Βύρωνα του V Group, ομίλου εταιρειών που πρωταγωνιστεί σε εθνικό και τοπικό επίπεδο στη διαχείριση αποβλήτων. Μέχρι τουλάχιστον το 2016, σύμφωνα με προσπέκτους της ίδιας της Kafsis, η εταιρεία αποτελούσε μέρος του «ομίλου Βασιλειάδη», του V Group. Οι δύο επιχειρηματικές οντότητες έχουν πλέον διαφορετική μετοχική σύνθεση και μάνατζμεντ.

Τα δύο αδέρφια, Βύρωνας και Φίλιππος, ήδη από το 2017 είχαν επιλεγεί από την ελληνική έκδοση του περιοδικού Fortune στη λίστα «40 κάτω των 40», με τους τοπ 40 Έλληνες επιχειρηματίες κάτω των 40 ετών.

O όμιλος Βασιλειάδη δραστηριοποιείται και πρωταγωνιστεί σε εθνικό και τοπικό επίπεδο μέσω κυρίως της εταιρείας AntiPollution στη διαχείριση αποβλήτων. Η Antipollution αυτοσυστήνεται ως «η κορυφαία εταιρεία παροχής υπηρεσιών Λιμενικών Εγκαταστάσεων Υποδοχής για Στερεά Απόβλητα Πλοίων και Κατάλοιπα Φορτίων, καθώς και μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες Διαχείρισης Αποβλήτων στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο». (Στη σχέση του με την Antipollution έχει αναφερθεί και ο Φίλιππος Βασιλειάδης – της Kafsis – σε συνέντευξή του το 2015.) Πράγματι, στην Antipollution έχουν αναθέσει το έργο της διαχείρισης στερεών αποβλήτων οι περισσότεροι Οργανισμοί Λιμένος στη χώρα. 

Ο αδερφός του Φίλιππου, Βύρων Βασιλειάδης, επικεφαλής του V Group, είναι ο σύζυγος της Εριέττας Λάτση, κόρης της Μαριάννας Λάτση. Ο όμιλος Βασιλειάδη δεν συνδέεται επιχειρηματικά με τον όμιλο Λάτση, εκτός από μία έμμεση σύνδεση: Τον Μάιο του 2024, ο όμιλος Βασιλειάδη και το family office της Εριέττας Λάτση επένδυσαν από κοινού στην πλατφόρμα δωρεών Givelink.   

Πέρα από τον ρόλο της Kafsis του κ. Φίλιππου Βασιλειάδη στη Θεσσαλία, η Antipollution του αδερφού του Βύρωνα είχε αναλάβει μετά τον Ντάνιελ τον καθαρισμό του παραλιακού μετώπου της Μαγνησίας (4.10.2023), ενώ εδώ και λίγες μέρες (28.8.2024) ανέλαβε επίσης τον καθαρισμό του Παγασητικού Κόλπου από τα νεκρά ψάρια. 

Η συγκομιδή των νεκρών ζώων

Η Ιωάννα απ’ τον νομό Τρικάλων λέει πως η συγκομιδή των 800 νεκρών ζώων καθυστέρησε 25 και πλέον μέρες. Η αρχική οδηγία από πλευράς του δήμου ήταν πως προκειμένου να γίνει η συγκομιδή από την εταιρία Kafsis, τα ζώα θα έπρεπε να μεταφερθούν από το εσωτερικό της εγκατάστασης στην είσοδό της. 

«Μας ενημέρωσαν [απ’ τον δήμο] πως μας άφησαν τελευταίους γιατί βγαίνουμε και φωνάζουμε συνεχώς. Τα νεκρά ζώα ήταν ακόμα εκεί [στο περιθώριο της εγκατάστασης] είκοσι μέρες μετά την πλημμύρα. Μετά παρενέβη αυτεπάγγελτα η Εισαγγελέας, κι έτσι ήρθαν τελικά να τα πάρουνε. Τέθηκε πλέον θέμα δημόσιας υγείας. Τα ζώα δεν ήταν πια μέσα στον δικό μας τον στάβλο για να μη νοιάζει κανέναν. Ήταν σε δημόσιο χώρο. Ήταν μπροστά στη δικιά μας μονάδα, αλλά στο δρόμο. Ήρθαν από την Kafsis με ένα φορτηγό για 800 ζώα. Πήραν τα μισά, γιατί ήταν υπέρβαρο το φορτίο. Τα άλλα μισά δεν ερχόντουσαν να τα πάρουν. Πέρασαν κι άλλες μέρες που μείναν εκεί πέρα», αναφέρει η Ιωάννα.

«Το μόνο σίγουρο είναι, κι αυτό το γνωρίζω πάρα πολύ καλά, ότι δεν τηρήθηκε κανένας υγειονομικός όρος ούτε για την ταφή ούτε για την περισυλλογή των νεκρών ζώων. Όλα γίνονταν όπως προλάβαινε ο καθένας.
Κώστας Τζέλλας (πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Παλαμά Καρδίτσας)

Ο Γιώργος, απ’ την περιοχή του Παλαμά, θυμάται πως την επομένη της πλημμύρας τηλεφώνησε στην Κτηνιατρική Υπηρεσία. Η αρχική οδηγία από πλευράς της ήταν κάθε κτηνοτρόφος να προχωρήσει μόνος του σε ταφή, χωρίς να υπάρξει η παραμικρή μνεία για την τήρηση ευρωπαϊκών υγειονομικών πρωτοκόλλων. Την επόμενη μέρα δέχθηκε τηλεφώνημα από την προϊσταμένη του αρμόδιου τμήματος: «Δεν πιστεύω να τα έθαψες; Τελικά θα στείλουμε την Kafsis».

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τόσο των κτηνοτρόφων του Παλαμά όσο και του σωματείου τους, τελικά η εταιρεία -παρά τις συμβατικές δεσμεύσεις της- δεν ενεργοποιήθηκε άμεσα παρά μόνο για μία μονάδα, η οποία βρισκόταν εντός του οικισμού. Όσοι κτηνοτρόφοι ανέφεραν πως δραστηριοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις τους τονίζουν πως αυτό έγινε περισσότερο από έναν μήνα μετά, και ενώ τα ζώα και οι τροφές τους βρίσκονταν σε προχωρημένη σήψη. 

Η καταγγελία φαίνεται υπερβολική, κι όμως ισχύει. Όταν στο πλαίσιο ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών (18.11.23) ο πρόεδρος της εταιρείας Θοδωρής Κασκάνης ρωτήθηκε για την καθυστερημένη ανταπόκριση της Kafsis στις εκκλήσεις των κτηνοτρόφων της περιοχής του Παλαμά, είχε απαντήσει επικαλούμενος αδυναμία πρόσβασης στις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις. «Οταν ξεκινήσαμε το έργο μετά τον Ντάνιελ, η μονάδα που έχουμε στη Λάρισα είχε κλείσει, γιατί δεν υπήρχε προσβασιμότητα. Το οδικό δίκτυο για να πας στη μονάδα ήταν πλημμυρισμένο. Αποφάσισε τότε η Περιφέρεια να προχωρήσει σε μαζικές υγειονομικές ταφές. Εμείς τον πρώτο καιρό αναγκαζόμασταν να πηγαίνουμε τα νεκρά ζώα σε τρίτες μονάδες, στην Κοζάνη, στην Καβάλα, στην Τρίπολη. Προς το τέλος, λοιπόν, του έργου, γύρω στις 10 Οκτώβρη, πήγαιναν οι φορτωτές που είχε βάλει η Περιφέρεια και όπως έπαιρναν τα ζώα, έπαιρναν και τούβλα, λάσπη, πέτρες. Η μονάδα λοιπόν εμφάνισε πολύ μεγάλη ζημιά, γιατί αυτά για να οδηγηθούν στον καυστήρα περνάνε μέσα από αντλίες, οι οποίες έσπασαν. Ετσι αναγκαστήκαμε ξανά να τα πάμε σε τρίτες μονάδες», είχε πει.

Σιγή αντί απαντήσεων από την Kafsis

Η εταιρεία Kafsis δεν δέχθηκε να απαντήσει σε καμία από τις ερωτήσεις του Reporters United. Ρωτήσαμε μεταξύ άλλων για τα πρωτόκολλα που ακολούθησε, για την αναλογία των ζώων που κάηκαν σε σύγκριση με όσα έχουν θαφτεί, καθώς και για συγκεκριμένες καταγγελίες κτηνοτρόφων για μη εκπλήρωση των υποχρεώσεών της.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Ύπαιθρος Χώρα (15.09.23), ο πρόεδρος της Kafsis είχε διευκρινίσει πως 10 σχεδόν μέρες μετά την πλημμύρα και αφού στον άθλο της συγκομιδής των ζώων είχαν εμπλακεί ο στρατός, η ΕΜΑΚ, η Πυροσβεστική και η Κτηνιατρική Υπηρεσία της Περιφέρειας, η Kafsis φρόντισε να αναλάβει ως νέα εκτέλεση έργου τη συγκομιδή των νεκρών ζώων, όπως φανερώνουν οι αναρτημένες στη Διαύγεια αποφάσεις για την αποπληρωμή της εταιρείας. «Ημασταν στο πεδίο ήδη με το καθημερινό πρόγραμμα. Μετά τον Ντάνιελ, μας είπε η αναθέτουσα αρχή, η Κτηνιατρική δηλαδή, ότι πρέπει να βάλετε κάτω αυτό το έργο να δούμε πότε θα τελειώσει και μετά να κάνουμε τον προϋπολογισμό, να δούμε δηλαδή πού βρισκόμαστε και αν μπορείτε μετά να πληρωθείτε μέσα από το ήδη υπάρχον πρόγραμμα ή από το πρόγραμμα των φυσικών καταστροφών. Εμείς, λοιπόν, διαθέσαμε και φορτηγά δικά μας και μονάδες και φορτηγά τρίτων και αναλάβαμε αυτό το έργο. Το έργο του Ντάνιελ, λοιπόν, είναι ξέχωρο από το προηγούμενο πρόγραμμα που υλοποιούσαμε. Εμείς σαν ανάδοχοι του προϋπάρχοντος έργου αναλάβαμε και το παρόν επειδή γνωρίζαμε το πεδίο. Μετά τον Ντάνιελ ο συντονισμός έφυγε απ’ τη δική μας ευθύνη και πήγε στην ευθύνη της περιφέρειας», είχε πει.

Αν και η συνθήκη της έκτακτης ανάγκης φάνηκε ικανός παράγοντας για τη σύναψη νέας συμφωνίας ανάμεσα στην Περιφέρεια και την Kafsis, δεν λογαριάστηκε στους όρους της νέας σύμβασης. Ο κ. Κασκάνης στη συνέντευξή του τόσο στην Εφημερίδα των Συντακτών όσο και στην Ύπαιθρο Χώρα είχε πει πως συνεχίζουν να ισχύουν οι προηγούμενοι όροι σε ό,τι αφορά την εταιρική ευθύνη της συγκομιδής. 

Η νέα σύμβαση προβλέπει ό,τι κι η προηγούμενη: Η ευθύνη της εταιρείας φτάνει έως τη συλλογή των ζώων με φορτηγά, εκτός της ιδιοκτησίας των παραγωγών, στο περιθώριο της εγκατάστασής τους, και όχι μέσα από αυτήν.

Υγειονομική αμέλεια

Υπάρχει ένα κοινό στοιχείο σε όλες τις μαρτυρίες των κτηνοτρόφων. Όλοι τους κάνουν λόγο για υγειονομική αμέλεια. Αναφέρουν πως ο υγειονομικός ψεκασμός των επιχειρήσεών τους από πλευράς της Περιφέρειας υπήρξε υποτυπώδης, πρόχειρος και κατάφωρα εκτός οποιουδήποτε πρωτοκόλλου. 

Σύμφωνα τόσο με τον πρόεδρο του Αγροτικού Συλλόγου Παλαμά όσο και με τους κτηνοτρόφους με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή, καμία από τις εγκαταστάσεις δεν πιστοποιήθηκε υγειονομικώς προκειμένου να επαναλειτουργήσει. Έλεγχοι δεν έχουν γίνει ούτε στο νερό που χρησιμοποιείται για το πότισμα τον ζώων. Το γεγονός επιβεβαιώνουν όλες ανεξαιρέτως οι μαρτυρίες που συλλέξαμε, όπως και η εκκωφαντική σιωπή της Υγειονομικής και Κτηνιατρικής Διεύθυνσης της Περιφέρειας Θεσσαλίας, της ΔΕΥΑΛ, και του Περιφερειάρχη, στα σχετικά μας ερωτήματα.   

Αν δεν μας επιτρέψουν να φέρουμε ζώα και αν δεν μας δώσουν οικονομική βοήθεια, αλήθεια λέω, θα τα πουλήσω.
Κτηνοτρόφος Θεσσαλίας

«Ήρθαν και ψεκάσανε με χλωρίνη τα 10 πρώτα μέτρα. Να φανταστείτε, όταν ήρθαν, η κοπριά είχε φουσκώσει μέχρι πάνω. Γι’ αυτό σωθήκαν ορισμένα ζώα, γιατί πατάγανε πάνω της. Δεν μπορούσαμε να μπούμε μέσα να καθαρίσουμε τον στάβλο. Δεν μας επιτρέψανε να πειράξουμε την κοπριά, που ήταν ανακατεμένη με μέλη ζώων. Λέγαν: Θα περάσουμε εμείς να την πάρουμε και να τη θάψουμε. Ακόμα έρχονται», αναφέρει κτηνοτρόφος απ’ την Καρδίτσα που δεν θέλει να κατονομαστεί.

Επιπλέον, υγειονομικό κίνδυνο αποτελούν οι τόνοι κατεστραμμένων, μολυσμένων και υγειονομικά επικίνδυνων ζωοτροφών που συνεχίζουν να βρίσκονται στις εισόδους και το εσωτερικό των εγκαταστάσεών τους, αναμεμειγμένες με περιττώματα και μέλη νεκρών ζώων. Κτηνοτρόφος από τα Τρίκαλα αναφέρει πως επί οκτώ μήνες ζητούσε να ενημερωθεί για τον τρόπο διαχείρισης των σάπιων ζωοτροφών.

Η υγεία του πληθυσμού και του οικοσυστήματος δεν κινδύνευσε μόνο από την επισφαλή επιλογή της ταφής (και όχι καύσης) ως τρόπου διαχείρισης των νεκρών ζώων. Κάτοικοι της περιοχής αναφέρουν ένα εξαιρετικά επικίνδυνο περιστατικό, για τη διαχείριση του οποίου χρειάστηκε να κινητοποιηθεί αρκετές φορές ο Αγροτικός Σύλλογος Παλαμά – Καρδίτσας.

Στις παρυφές του χωριού, υπάρχει μια κτηνοτροφική μονάδα με ζωικό κεφάλαιο 7.000 γουρούνια. Τα χιλιάδες νεκρά της ζώα μαζεύτηκαν ενάμιση μήνα μετά την πλημμύρα του Ντάνιελ. Όσα δεν πέθαναν, προκειμένου να επιβιώσουν πατούσαν πάνω στα κουφάρια των πνιγμένων. Λίγο αργότερα, ξεκίνησαν να τρέφονται απ’ αυτά. Κάτοικοι της περιοχής έχουν τραφεί απ’ αυτά τα γουρούνια, τα οποία επί δύο τρεις μήνες κυκλοφορούσαν στην περιοχή του Κοσκινά σε αγέλες.

Ως ένδειξη του υγειονομικού κινδύνου που παραμονεύει στις θεσσαλικές περιοχές που είχαν προηγουμένως πλημμυρίσει, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν οι δηλώσεις του περιφερειάρχη Θεσσαλίας Δημήτρη Κουρέτα στις 3 Ιουνίου 2024 για μόλυνση του περιφερειακού δικτύου ύδρευσης από σαλμονέλα, καθώς και οι δηλώσεις του νυν υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστα Τσιάρα για εμφάνιση και έξαρση κρουσμάτων πανώλης σε αιγοπρόβατα.

Απρόσμενη σιγή από τον νέο Περιφερειάρχη κ. Κουρέτα

Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τι συνέβη μετά τη συλλογή των νεκρών ζώων, απευθυνθήκαμε στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και τον κ. Κουρέτα προκειμένου να λάβουμε γνώση του πρωτοκόλλου ασφαλείας και του σχεδίου έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση φυσικών καταστροφών, το οποίο θα έπρεπε να ακολουθηθεί στην περίπτωση των κτηνοτροφικών μονάδων που έπληξε ο Ντάνιελ. 

Ζητήσαμε επίσης τα αποτελέσματα των αναλύσεων που έγιναν στα ύδατα της περιοχής και τις υγειονομικές πιστοποιήσεις για την επαναλειτουργία των μονάδων. 

Δεν λάβαμε απάντηση σε κανένα από τα ερωτήματά μας και δεν μας δόθηκε κανένα στοιχείο απ’ όσα ζητήσαμε. 

Αντ’ αυτών ως απάντηση, παραδόξως, λάβαμε δύο πράξεις ορισμού αναδόχου για τη διαχείριση των νεκρών ζώων μετά την πλημμύρα του Ντάνιελ, τις επικαιροποιήσεις και τον έλεγχο της νομιμότητάς τους, μαζί με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων, την πράξη συγκρότησης Συντονιστικού Οργάνου, και μια διοικητική πράξη του 2020 για τον καθορισμό χώρου υγειονομικής ταφής νεκρών ζώων μολυσμένων με πανώλη των χοίρων, η οποία μάλιστα επίσης παραβλέπει τα στενά όρια που διαγράφει ο 4042/2012 για περιπτώσεις τόσο επικίνδυνων αποβλήτων. Και λέμε παραδόξως, γιατί η σημερινή ηγεσία της Περιφέρειας δεν είχε εμπλακεί και δεν ευθύνεται για τις αστοχίες εκείνης της περιόδου. 

Η ενωσιακή νομοθεσία, ενσωματωμένη στο ελληνικό δίκαιο, αναφέρει ρητά πως ενδείκνυται η αποτέφρωση για ζωικά απόβλητα επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία και το οικοσύστημα (ν. 1069/2009 ΕΚ). Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του ν. 1069/2009 (Κεφ. 1, Τμήμα 3, αρ.8), τα πτώματα ζώων κατηγοριοποιούνται ως εξαιρετικά επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία και την προστασία του οικοσυστήματος, ενώ στο κεφ. 2, τμήμα 2, αρ 12 αναφέρεται ότι τα υλικά αυτά «απορρίπτονται ως απόβλητα μέσω αποτέφρωσης είτε απευθείας χωρίς μεταποίηση, είτε έπειτα από μεταποίηση με αποστείρωση υπό πίεση».

Στον νόμο 4235/2014 περιγράφονται οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις ευρωπαϊκές οδηγίες στον τομέα της υγείας και της προστασίας των ζώων. Εκεί (αρ. 23) αναφέρεται πως σε περίπτωση που η πρακτική διαχείρισης ζωικών υποπροϊόντων ενέχει κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, η υπεύθυνη επιχείρηση δέχεται πρόστιμο ύψους 61.000 – 500.000 ευρώ, ενώ για την μη ορθή συλλογή, κατηγοριοποίηση, αποθήκευση, επισήμανση, συσκευασία, τη μη τήρηση μητρώου αποστολής, τη μη ορθή διαχείριση υλικών ειδικού κινδύνου και τη μη εγκεκριμένη απόρριψη, τα πρόστιμα κυμαίνονται από 200 ως 30.000 ευρώ.

Μεγάλος αριθμός νεκρών ζώων μαζικά και αλόγιστα τάφηκε είτε σε αυτοσχέδιους χώρους είτε σε χώρους υγειονομικής ταφής, ορισμένοι από τους οποίους φαίνεται να μην πληρούν τις προδιαγραφές, είτε γιατί βρίσκονται κοντά σε γεωτρήσεις είτε γιατί βρίσκονται σε πρώην χωματερή (μη συμπαγές χώμα) είτε γιατί βρίσκονται κοντά σε λειτουργούσες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.Τα παραπάνω συνέβησαν με γνώση αν όχι με την υπογραφή των αρμόδιων αρχών.

Στο δήμο Φαρκαδόνας, υπέρογκες ποσότητες νεκρών πτηνών μεγάλης κτηνοτροφικής επιχείρησης έχουν ταφεί στις περιοχές Πομώνα και Αϊ Λιάς, παρά το γεγονός πως ο ενδεδειγμένος τρόπος διαχείρισης θα έπρεπε να είναι η καύση τους. Ένα πρόβλημα που επανήλθε δριμύτερο και πήρε διαστάσεις μεγάλης κόντρας μεταξύ Δήμου και Περιφέρειας, κατά την πρόσφατη υγειονομική κρίση με τα νεκρά ψάρια στον Παγασητικό.

Στον δήμο Παλαμά αρκετοί κτηνοτρόφοι, ακολουθώντας τις οδηγίες που τους δόθηκαν, έθαψαν μόνοι τους τα ζώα τους. Υπάρχει σημείο ταφής εκατοντάδων αιγοπροβάτων, το οποίο βρίσκεται σε περιοχή που αποτελούσε πρώην ΧΥΤΑ. 

Η κατάσταση σήμερα

Βρεθήκαμε έξω από τον οικισμό του Παλαμά. Σε απόσταση λιγότερη των 100 μέτρων από τον μαζικό τάφο ζώων, βρίσκεται λειτουργούσα κτηνοτροφική εγκατάσταση. Ο ιδιοκτήτης της είχε προηγουμένως χάσει στον Ιανό τον στάβλο, τον εξοπλισμό, τα μηχανήματα και σημαντικό μέρος του ζωικού του κεφαλαίου, χωρίς μάλιστα να έχει αποζημιωθεί, όπως δηλώνει ο ίδιος.

Παρκάραμε και βγήκαμε έξω απ’ το αυτοκίνητο. Το πρώτο γεγονός που προκάλεσε την εντύπωσή μας ήταν το εξής:  Όσα ζωντανά του είχαν απομείνει, έβοσκαν πάνω στο σημείο ταφής. Το εσωτερικό της εγκατάστασης ανάβλυζε ακόμα νερό, το οποίο σαφώς επικοινωνούσε με τα υπόγεια ύδατα του σημείου ταφής. Η μυρωδιά ήταν αποπνικτική και τα ζώα ποτίζονταν εντός του στάβλου. Οι ξύλινες κατασκευές και τα υπόστεγα είχαν μουχλιάσει. 

Το νερό ανάβλυζε επίσης εντός μιας άλλης εγκατάστασης. Ο ιδιοκτήτης της έχασε 370 ζώα, χιλιάδες δέματα τριφύλλι και τόνους καλαμπόκι που ακόμα σαπίζουν στο εσωτερικό της, σιτάρι και φυράματα, αρμεκτήρια και εξοπλισμό. Τα ξύλα του στάβλου του έχουν σαπίσει από τις αναθυμιάσεις του χαλασμένου τριφυλλιού και των ζωικών περιττωμάτων. 

Τα περισσότερα ζώα του πάσχουν από μαστίτιδες, δερματίτιδες και λοιμώξεις. Παίρνουν αντιβιώσεις. Όσα λόγω του στρες απέβαλαν, είναι αμφίβολο αν θα καταφέρουν να είναι ποτέ ξανά παραγωγικά. «Έχω τα τριφύλλια ακόμα έξω και σαπίζουν. Μιλάμε για 14.000 δέματα! Έχω καταθέσει μηνύσεις για να μπορέσω να τα διώξω από δω», αναφέρει. Μέχρι σήμερα, μέρος των σάπιων ζωοτροφών παραμένει στον χώρο του, παρά το γεγονός πως η Περιφέρεια μετά από νομικές κινήσεις του κτηνοτρόφου έστειλε φορτηγά για τη μεταφορά τους. 

Πρόβλημα με την αποκομιδή των μολυσμένων ζωοτροφών αντιμετωπίζουν μέχρι σήμερα και στην περιοχή των Τρικάλων. «Ο δήμος δεν μας απάντησε σαν δήμος. Μας έστειλε έγγραφο η ΠΑΔΥΘ, (Περιβαντολογική Ανάπτυξη Δυτικής Θεσσαλίας), η οποία αναφέρει ότι για να συνάψουμε σχέσεις σύμβασης, πρέπει να τους δηλώσουμε με τι αυτοκίνητο θα πάμε, τι σκουπίδια έχουμε, για να τα πάμε στο ΧΥΤΑ μόνοι μας και να χρεωθούμε και 20 ευρώ τον τόνο. Βγαίνει περίπου 5.000 ευρώ συν ΦΠΑ, συν τα έξοδα μεταφοράς. Και φυσικά είναι ακόμα εκεί», σημειώνει κτηνοτρόφος της περιοχής.

Φλου αποζημιώσεις

Παρά τις τρομερές ζημιές που έχουν υποστεί, οι κτηνοτρόφοι της περιοχής δεν έχουν λάβει ακόμα τη συνολική αποζημίωση για τις απώλειές τους. Έχει δοθεί μια μερική αποζημίωση, χωρίς να διευκρινίζεται σε τι ποσοστό αντιστοιχεί επί του συνολικού ποσού. Ορισμένοι κτηνοτρόφοι δηλώνουν πως πήραν 140 ευρώ ανά ζώο, άλλοι 60, άλλοι 120, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν έχουν αποζημιωθεί καθόλου. Δεν τους έχουν διευκρινιστεί οι λόγοι για τους οποίους τα ποσά που δόθηκαν διαφέρουν ανά περίπτωση. Δεν γνωρίζουν ούτε πότε θα εξοφληθεί η αποζημίωσή τους, ούτε πότε θα καταφέρουν να αγοράσουν νέα ζώα. 

«Ο ΕΛΓΑ μάς έδωσε μια προκαταβολή της αποζημίωσης τον Νοέμβρη του 2023, η οποία δεν ξέρουμε τι ποσοστό προκαταβολής ήτανε επί του συνόλου της αποζημίωσης. Στον καθέναν έδωσαν διαφορετικό ποσό ανά ζώο. Εμένα μου έδωσαν 60 ευρώ ανά ζώο για 270 ζώα», αναφέρει κτηνοτρόφος από τα Τρίκαλα.

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στο ετήσιο Σχέδιο Δράσης του αναφέρεται σε μέτρα  για την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από φυσικές καταστροφές, αλλά και στην αειφορική ανάπτυξη της κτηνοτροφίας (σελ 35). Για την υλοποίηση αυτού του στόχου ανακοίνωσε την υιοθέτηση του Μέτρου 5 – Πρόληψη και αποκατάσταση από φυσικές καταστροφές, και πιο συγκεκριμένα του υπομέτρου 5.2 που αφορά τις επενδύσεις αποκατάστασης των ζημιών. Το Σχέδιο Δράσης της Ελλάδας έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά δεν φαίνεται ακόμα να έχει τεθεί σε λειτουργία από πλευράς της ελληνικής κυβέρνησης. 

Η χώρα είχε δεσμευτεί για την αποζημίωση των κτηνοτρόφων μέχρι το τέλος Μαΐου 2024 και είχε κοινοποιήσει τον Νοέμβριο 2023 στην Κομισιόν τις λεπτομέρειες για την εφαρμογή του μέτρου, σύμφωνα με το σχετικό Δελτίο Τύπου (παρ 5). Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει πως το σχέδιο «θα βελτιώσει τη βιωσιμότητα των μικρών και μεσαίων εκμεταλλεύσεων, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής γεωργίας. Αυτό θα γίνει με τη βοήθεια στοχευμένων εισοδηματικών ενισχύσεων και μιας πρόσθετης αναδιανεμητικής ενίσχυσης». 

Οι αφηγήσεις των κτηνοτρόφων, ωστόσο, δίνουν εντελώς διαφορετική εικόνα. Η αποπληρωμή τους δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Τα αιτήματά των κτηνοτρόφων του Παλαμά δεν έχουν εισακουστεί απ’ την κυβέρνηση και καμία επίσημη συνάντηση δεν έχει πραγματοποιηθεί μαζί τους από την περίοδο των κινητοποιήσεων του περασμένου Φεβρουαρίου ως και σήμερα, παρά το γεγονός πως προ ημερών ο πρωθυπουργός επισκέφθηκε τη Θεσσαλία για να παρακολουθήσει την διαδικασία της αποκατάστασης των ζημιών που προκάλεσε η περσινή πλημμύρα.

Αδιέξοδο με την αναπλήρωση των χαμένων ζώων

Αρχικά, οι κτηνοτρόφοι ενημερώθηκαν προφορικά, τόσο από τον Δήμο όσο και από εκπροσώπους της Περιφέρειας και του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης πως «το κράτος θα πλήρωνε τον εκτροφέα για να τα αγοράσει ο πλημμυροπαθής». Τώρα, αυτό άλλαξε. Το μέτρο 5.2. αναφέρει πως οι πλημμυροπαθείς θα αγοράσουν τα νέα ζώα και μετά θα αποζημιωθούν για την αγορά. Για παράδειγμα, ένα πρόβατο κοστίζει 300 ευρώ. Κάποιος που έχει χάσει 300 πρόβατα θα χρειαστεί να έχει στην άκρη 90.000 ευρώ! Δηλαδή, σε κάποιον που αυτή τη στιγμή δεν έχει εισόδημα, του λένε: βρες 90.000 να τα αγοράσεις, και κάποια στιγμή θα σου τα πληρώσω», αναφέρει ο Κώστας Τζέλλας, πρόεδρος του Αγροτικού Συλλόγου Παλαμά.  

«Ανοίξαν το πρόγραμμα και δεν παίρνουν ούτε 50 κτηνοτρόφοι αποζημίωση, γιατί σου λέει ότι έχεις άδεια πρόχειρου καταλύματος, δεν έχεις πολεοδομική άδεια. Αυτήν μου ’δωσες όμως, και με αυτήν λειτουργούσα τόσα χρόνια!»
Κτηνοτρόφος Καρδίτσας

«Εξίσου προβληματικό είναι και το ζήτημα των προϋποθέσεων που έχουν τεθεί για την καταβολή της αποζημίωσης: Τα περισσότερα μαντριά δεν έχουν άδεια μόνιμης κτηνοτροφικής μονάδας. Έχουν άδεια πρόχειρης σταβλικής εγκατάστασης. Αυτή η άδειά τους ήταν αρκετή για να αγοράζουν πρόβατα, να παίρνουν επιδοτήσεις και να ηλεκτροδοτούνται. Ωστόσο, για να μπορέσει να υπαχθεί ένας κτηνοτρόφος στο 5.2., απαιτείται πλέον άδεια οικοδομής. Τέτοια άδεια έχει μόνο ένας κτηνοτρόφος σε ολόκληρο τον Παλαμά», συμπληρώνει ο κύριος Τζέλλας.

«Μας βάλαν τα πετρέλαια χθές. Θυμάστε τι έλεγαν ο Αυγενάκης και ο Μητσοτάκης, ότι θα ξύσουν τον πάτο του βαρελιού; Θες ν’ ακούσεις με 450 ζώα και 250 στρέμματα χωράφια πόσα πήρα; Δύο φουλαρίσματα στο τρακτέρι – 603 ευρώ! Αυτά ήταν τα χρήματα από τα 42 εκατομμύρια που φωνάζανε. Δεν τους νοιάζει πώς ζούμε και πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας οκτώ μήνες τώρα, χωρίς κανένα εισόδημα. Αλλά κάποια στιγμή θα τους νοιάξει, γιατί θα μας βρουν μπροστά τους. Ο άνθρωπος δεν χορταίνει με το “έχεις δίκιο”. Έχεις δίκιο μια μέρα, ένα μήνα, μετά αδειάζει η τσέπη. Γιατί βουλευτά μου να τα ’χεις τα παιδιά σου φαγωμένα, στη ζέστη και στο ερκοντίσιον, κι εγώ να παλεύω 365 μέρες το χρόνο με σαπισμένα χέρια και τα δικά μου τα παιδιά να είναι νηστικά; Δεν τα έφαγα ούτε στο καζίνο ούτε στα ξενυχτάδικα. Μου τα πήρε ο Ντάνιελ», λέει στο Reporters United κτηνοτρόφος απ’ την Καρδίτσα.

«Πήραμε 120 ευρώ το ζώο προκαταβολή. Έχουμε μπει στον όγδοο μήνα της καταστροφής και δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η συνολική αποζημίωση, πέραν της προκαταβολής αυτής. Μας τάζαν από την πρώτη μέρα ολική αντικατάσταση του στάβλου και των ζώων που χάσαμε. Υπάρχει αυτό το μέτρο, το 5.2, που το διαφημίζουν εδώ κι εφτά μήνες. Ανοίξαν το πρόγραμμα και δεν παίρνουν ούτε 50 κτηνοτρόφοι αποζημίωση, γιατί σου λέει ότι έχεις άδεια πρόχειρου καταλύματος, δεν έχεις πολεοδομική άδεια. Αυτήν μου ’δωσες όμως, και με αυτήν λειτουργούσα τόσα χρόνια! Έχω ρεύμα, έχω πόσιμο νερό. Είμαι νόμιμος σε όλα. Λειτουργώ, παράγω, παραδίδω, κόβω τιμολόγια, και τώρα μου λες πως δεν έχω πολεοδομική άδεια», διαμαρτύρεται άλλος κτηνοτρόφος του νομού Καρδίτσας.

Οι αποζημιώσεις του ΕΛΓΑ ανακοινώθηκαν με τέτοιο τρόπο που κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει πώς θα πληρωθούν οι κτηνοτρόφοι (1, 2, 3, 4). Οι πίνακες αναφέρουν μόνο τον νομό, το ύψος της αποζημίωσης και τον αριθμό των δικαιούχων. 

Τίποτα για το πόσοι πραγματικά επλήγησαν ή τι μέρος της αποζημίωσης αφορούσε εξοπλισμό, ζώα, μηχανήματα. Το μήνυμα είναι σαφές: οι λεπτομέρειες δεν έχουν σημασία.

Ο Λευτέρης Αυγενάκης, τότε υπουργός, είχε μιλήσει για την ανάγκη αλλαγών στον κανονισμό του ΕΛΓΑ μετά τον Ντάνιελ, λέγοντας ότι χρειάζονται ευελιξία και νέες καλύψεις. Όμως, μέχρι τον Απρίλιο του 2024, 110 εκατομμύρια σε αποζημιώσεις ακόμα εκκρεμούσαν, ενώ η κυβέρνηση φαίνεται πως αντί να προωθεί την αποπληρωμή των πληγέντων κτηνοτρόφων έχει βάλει μπροστά ένα νομοσχέδιο που ρίχνει στους κτηνοτρόφους το βάρος μιας ιδιωτικής ασφάλισης των ζώων τους.  Η δε Kafsis ούτε δύο μήνες μετά την πλημμύρα του Ντάνιελ, πολύ πριν την κατάθεση του νομοσχεδίου δηλαδή, ήδη ενημέρωνε κτηνοτρόφους για το «ιδιωτικά συμφωνητικά» της. Η κυβέρνηση μιλά για «κοινωνική δικαιοσύνη», αλλά οι πληγέντες βλέπουν μόνο καθυστερήσεις, αβεβαιότητα και ιδιωτικοποίηση.

Απλήρωτοι οι κτηνοτρόφοι, καλοπληρωμένη η Kafsis

​​Σε αντίθεση με τους κτηνοτρόφους, η εταιρεία KAFSIS ΒΙΟΜ/ΚΗ & ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΜΑΕ έχει αποζημιωθεί για το έργο που εκτέλεσε από τις 10 Σεπτεμβρίου ως τις 10 Οκτωβρίου 2023. 

Το Συμβούλιο της Οικονομικής Επιτροπής της Περιφέρειας Θεσσαλίας, που συνήλθε στις 4 Δεκεμβρίου 2023, αποφάσισε την πληρωμή της εταιρείας με 1.239.532,06 ευρώ για τη συλλογή και αποτέφρωση των ζώων. 

Στις 20 Δεκεμβρίου αποφασίστηκε η απόδοση επιπλέον 617.399,81 ευρώ στην εταιρεία με την απόφαση 1582/2023 για την αποτέφρωση των νεκρών ζώων που προέκυψαν με το πέρασμα του Ντάνιελ στις Περιφέρειες Καρδίτσας, Τρικάλων, Λάρισας και Μαγνησίας. 

Την ίδια μέρα, ωστόσο, δημοσιεύθηκε και δεύτερη απόφαση (1583/2023), η οποία αφορά στις ίδιες περιοχές και έχει ως αντικείμενο την έγκριση ανάθεσης επιπλέον 622.132,46 ευρώ, για τον ίδιο λόγο.

Η Kafsis είχε ήδη ενεργοποιηθεί στην περιοχή στο πλαίσιο διετούς προγράμματος για τη συλλογή και διαχείριση νεκρών ζώων από φυσικά αίτια, λαμβάνοντας 8.000.000 ευρώ για τις περιοχές της Θεσσαλίας, της Κεντρικής Μακεδονίας και της Δυτικής Ελλάδας. 

Ωστόσο, δεν φαίνεται να έχει τηρήσει τις συμβατικές της ευθύνες καθώς στην άδεια διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων που της έχει παραχωρηθεί από το πρώην υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας αναφέρεται πως σε κάθε περίπτωση ρύπανσης ή περιστατικού έκτακτης ανάγκης σε οποιοδήποτε στάδιο των εργασιών συλλογής και μεταφοράς, η εταιρεία καθίσταται υπεύθυνη για την κάλυψη των ζημιών προς τρίτους και την επαναφορά του περιβάλλοντος στην πρότερη κατάσταση (Γενικοί όροι παρ. Α10).