Η έρευνα της διασυνοριακής ομάδας δημοσιογράφων Investigate Europe δημοσιεύεται από τα μέσα ενημέρωσης Disclose (Γαλλία), EU Observer (Bέλγιο), Ιl Fatto Quotidiano (Ιταλία), InfoLibre (Ισπανία), Netzpolitik (Γερμανία), Publico (Πορτογαλία), Εφημερίδα των Συντακτών και Reporters United (Ελλάδα).
Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών την Παρασκευή 24 Ιανουαρίου 2025.
«Παρακολουθήσεις Μητσοτάκη και με Τεχνητή Νοημοσύνη!» ήταν ο τίτλος του πρωτοσέλιδου της «Εφ.Συν.» την Τετάρτη 22/1/2025, που αποκάλυπτε πως η ελληνική κυβέρνηση απαίτησε χρήση του ψηφιακού «Μεγάλου Αδελφού» σε φυλακές και σύνορα, ενώ καταψήφισε όσες δικλίδες ασφαλείας ζητούσαν οι άλλες χώρες της Ε.Ε.
Η αποκάλυψη ήταν αποτέλεσμα πανευρωπαϊκής έρευνας του Investigate Europe και του Reporters United για τη στάση των κυβερνήσεων της Ε.Ε. απέναντι στην Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη, κορυφαία ευρωπαϊκή νομοθεσία που υποτίθεται ότι τίθεται σε λίγες μέρες σε ισχύ για να προστατεύσει τους πολίτες της Ε.Ε. από καταχρήσεις της Τ.Ν., με μόνες ανεκτές εξαιρέσεις τη δημόσια και εθνική ασφάλεια. Όμως φαίνεται ότι αυτές οι λέξεις ανοίγουν ένα τεράστιο παράθυρο κατάχρησης εις βάρος θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία του Reporters United εδώ!
Ακολουθούν οι απαντήσεις της Κομισιόν και του κυβερνητικού εκπροσώπου στην «Εφ.Συν.» και η ανταπάντηση εκ μέρους της ερευνητικής ομάδας Reporters United.
Π. Μαρινάκης: «Δεν φέραμε αντιρρήσεις, ο κανονισμός εγκρίθηκε ομόφωνα»
Σε διάψευση της προχθεσινής αποκάλυψης της «Εφ.Συν.», της ομάδας Investigate Europe και των Reporters United για τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Ελλάδας στην απόρριψη περιορισμών στη χρήση της ΑΙ, και ειδικότερα στην αποκάλυψη πως ήταν η μόνη χώρα που απέρριψε και τις πέντε δικλίδες ασφαλείας που ζητούσαν άλλα κράτη-μέλη κατά τη διαπραγμάτευση για τον νέο ευρωπαϊκό νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), προχώρησε χθες ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.
Ερωτηθείς σχετικά από την «Εφ.Συν.», ο Παύλος Μαρινάκης απάντησε πως «δεν ισχύει το γεγονός ότι έφερε η χώρα μας αντιρρήσεις» και συμπλήρωσε πως «ο κανονισμός εγκρίθηκε ομόφωνα και από τα 27 κράτη-μέλη, ενώ υπερψηφίστηκε και από το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο» και συνεπώς κατά τα λεγόμενά του, «αυτή η ομοφωνία αντικατοπτρίζει και την κοινή δέσμευση για την προώθηση της τεχνολογίας υπό το πρίσμα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Περαιτέρω, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος ανέφερε ότι «η Ελλάδα υποστηρίζει πλήρως το πνεύμα και το γράμμα του κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη, το AI Act» και σημείωσε ότι στο επίκεντρο των θέσεων της ελληνικής κυβέρνησης ήταν η ρύθμιση αυτής της τεχνολογίας «με βασικό γνώμονα την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων».
Ως προς τους «ισχυρισμούς», όπως είπε, περί χρήσης Τεχνητής Νοημοσύνης για παρακολούθηση σε δημόσιους χώρους, ξεκαθάρισε ότι ο κανονισμός «δεν είναι κάτι που αφορά μόνο τη χώρα μας και προβλέπει αυστηρές απαγορεύσεις και περιορισμούς για τέτοιου είδους συστήματα». Στη συνέχεια αναφέρθηκε στους εν λόγω περιορισμούς και σημείωσε πως «πριν από την οποιαδήποτε τέτοια χρήση συστημάτων, απαιτούνται αυστηρή διαδικασία έγκρισης από δικαστική ανεξάρτητη διοικητική αρχή καθώς και αξιολόγηση των επιπτώσεων στα θεμελιώδη δικαιώματα».
Τι δεν είπε ο κ. Μαρινάκης
Υπάρχουν τρεις λέξεις στις απαντήσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου και της Κομισιόν οι οποίες μπορεί να περάσουν απαρατήρητες, αλλά τα αλλάζουν όλα. Είναι οι λέξεις «σε πραγματικό χρόνο».
Όλες οι δικλίδες ασφαλείας που περιγράφονται στις απαντήσεις της ελληνικής κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορούν τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης για βιομετρική ταυτοποίηση σε πραγματικό χρόνο. Ούτε στη μία ούτε στην άλλη απάντηση γίνεται αναφορά στην εκ των υστέρων βιομετρική ταυτοποίηση (post RBI), η οποία αποτελεί αντικείμενο της αποκάλυψής μας. Όπως απέδειξε χωρίς καμία αμφιβολία το επίσημο έγγραφο που φέραμε στη δημοσιότητα την Τρίτη, η ελληνική κυβέρνηση στις 24 Νοεμβρίου 2023 απέρριψε και τις πέντε δικλίδες ασφαλείας που προτάθηκαν για να διαφυλαχτούν τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, όταν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης πηγαίνουν πίσω στον χρόνο και σκανάρουν αποθηκευμένο οπτικοακουστικό υλικό από κάμερες σε δημόσιους χώρους.
Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να μην απαντά γιατί απέρριψε τον έλεγχο από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων και τις άλλες τέσσερις δικλίδες. Αρα, όταν ο κ. Μαρινάκης λέει ότι η χώρα μας «δεν έφερε αντιρρήσεις», σίγουρα κάπου αλλού αναφέρεται.
Ως προς τη βιομετρική ταυτοποίηση σε πραγματικό χρόνο, η απάντηση της Κομισιόν δεν αρνείται ότι κάποιο κράτος μπορεί να επικαλεστεί με αυθαίρετο τρόπο την εθνική ασφάλεια για να κάνει κατάχρηση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης – απλά υποστηρίζει ότι αν αυτό συμβεί, η ίδια θα βάλει φρένο. Πώς ακριβώς θα εφαρμοστούν οι δικλίδες του ευρωπαϊκού νόμου, όμως, τη στιγμή που τα ίδια τα κράτη-μέλη έδωσαν σκληρές μάχες και πέτυχαν να μην υπάρχει καμία ανάμειξη της Κομισιόν όταν επικαλούνται εθνική ασφάλεια;
Όταν στην Ελλάδα ακόμη και η παρακολούθηση του αρχηγού της αντιπολίτευσης γίνεται με την επίκληση της «εθνικής ασφαλείας», πώς μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική διαβεβαίωση ο στενός ορισμός της εθνικής ασφάλειας που έδωσε το ευρωπαϊκό δικαστήριο και τον οποίο επικαλείται η Κομισιόν;
Η θέση της Κομισιόν
Τον νόμο της Ε.Ε. για την Τεχνητή Νοημοσύνη, που τίθεται σε ισχύ από τις 2/2, υπόσχεται να υπερασπιστεί η Κομισιόν, ακόμα και εκκινώντας νομικές διαδικασίες εις βάρος κρατών-μελών που τον παραβιάζουν.
Η «Εφ.Συν.» ζήτησε το σχόλιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για όσα αποκάλυψε η έρευνα Reporters United – Investigate Europe – «Εφ.Συν.» για τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης σε παρακολουθήσεις και τον ρόλο της ελληνικής και άλλων κυβερνήσεων στη διεκδίκηση «εξαιρέσεων».
«’Ενα εθνικό μέτρο που λαμβάνεται με σκοπό την προστασία της εθνικής ασφάλειας δεν μπορεί να καταστήσει το Δίκαιο της Ε.Ε. ανεφάρμοστο. Ο νόμος περί Τεχνητής Νοημοσύνης απαγορεύει ρητά τις πρακτικές που ενέχουν απαράδεκτους κινδύνους για τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις αξίες της Ε.Ε.», τόνισε στην «Εφ.Συν.» ο Τομά Ρενιέ, εκπρόσωπος της Επιτροπής, υπεύθυνος για θέματα «τεχνολογικής κυριαρχίας». «Ο νόμος όχι μόνο δεν επιτρέπει τη μαζική παρακολούθηση των πολιτών της Ε.Ε., αλλά κάνει ακριβώς το αντίθετο», συμπλήρωσε.
«Από την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου θα αρχίσουν να εφαρμόζονται οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη σχετικά με τις απαγορευμένες πρακτικές, τους ορισμούς και το αλφάβητο της ΤΝ» λέει ο Ρενιέ.
Εξηγεί ότι οκτώ συγκεκριμένες πρακτικές, από την κοινωνική βαθμολόγηση από τις κυβερνήσεις έως τα παιχνίδια που χρησιμοποιούν φωνητική βοήθεια που ενθαρρύνει επικίνδυνες συμπεριφορές, θα απαγορευτούν.
«Η χρήση συστημάτων βιομετρικής ταυτοποίησης σε “πραγματικό χρόνο” από απόσταση σε χώρους προσβάσιμους στο κοινό για σκοπούς επιβολής του νόμου θα απαγορευτεί, εκτός από ορισμένες περιορισμένες περιπτώσεις, για παράδειγμα σε περίπτωση τρομοκρατικών επιθέσεων. Σε γενικές γραμμές, τα συστήματα που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για τους σκοπούς της εθνικής ασφάλειας εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του νόμου περί ΤΝ», παραδέχεται ο Τομά Ρενιέ και διευκρινίζει: «Εναπόκειται στα κράτη-μέλη να καθορίσουν τα ουσιώδη συμφέροντα ασφαλείας τους και να θεσπίσουν τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της εσωτερικής και εξωτερικής τους ασφάλειας, αλλά ένα εθνικό μέτρο που λαμβάνεται με σκοπό την προστασία της εθνικής ασφάλειας δεν μπορεί να καταστήσει το Δίκαιο της Ε.Ε. ανεφάρμοστο». Για τον ορισμό της «εθνικής ασφάλειας» παραπέμπει σε απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που μιλά για «πρόληψη και τιμωρία δραστηριοτήτων ικανών να αποσταθεροποιήσουν σοβαρά τις θεμελιώδεις συνταγματικές, πολιτικές, οικονομικές ή κοινωνικές δομές μιας χώρας και, ιδίως, να απειλήσουν άμεσα την κοινωνία, τον πληθυσμό ή το ίδιο το κράτος, όπως οι τρομοκρατικές δραστηριότητες».
Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν υπενθυμίζει ότι τα κράτη-μέλη έχουν προθεσμία έως τις 2/8/2025 να ορίσουν τις εθνικές αρμόδιες αρχές, οι οποίες θα επιβλέπουν την εφαρμογή των κανόνων για τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης.
Το αντίστοιχο Γραφείο της Επιτροπής θα είναι ο βασικός φορέας εφαρμογής της Πράξης, ενώ το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Τεχνητής Νοημοσύνης θα ενεργεί ως το κύριο όργανο συνεργασίας μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών-μελών.
