Στην έρευνά του το Reporters United ανέλυσε πώς καράβια συμφερόντων του ομίλου Λασκαρίδη παρουσίασαν ελλείψεις (deficiencies) στην εφαρμογή των προβλεπόμενων κανονισμών κατά τη διάρκεια των επιθεωρήσεων και μάλιστα εντόπισε τουλάχιστον 14 πλοία σε βάρος των οποίων επιβλήθηκε κράτηση.
Ζητήσαμε από έναν από τους κορυφαίους Έλληνες ειδικούς, κατ’επανάληψη βραβευμένο για την προσφορά του στην ελληνική ναυτιλία, να μας εξηγήσει το μηχανισμό των επιθεωρήσεων. Ο Πάνος Ζαχαριάδης, Μηχανολόγος Μηχανικός (BSc), Ναυπηγός (MSE) και Τεχνικός Διευθυντής της Atlantic Bulk Carriers Management Ltd. αναλύει στο Reporters United τη σημασία τόσο των ελλείψεων στις επιθεωρήσεις τον πλοίων όσο και του μέτρου της κράτησης ενός πλοίου, μιας ποινής που προβλέπεται όταν ένα καράβι δεν θεωρείται ικανό να πλεύσει στη θάλασσα ή οι ελλείψεις του συνιστούν αδικαιολόγητο κίνδυνο για το πλοίο, το πλήρωμά του ή το περιβάλλον.
Ποιος φτιάχνει τους κανόνες;
Τα πάντα ξεκινούν από τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO). Ο ΙΜΟ είναι οργανισμός του ΟΗΕ, αρμόδιος για τη διαμόρφωση διεθνών κανόνων που προστατεύουν την ασφάλεια των πλοίων και το περιβάλλον από τη ρύπανση που προκαλούν οι ναυτιλιακές δραστηριότητες.
«Τα κράτη έχουν το δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση να εφαρμόζουν τους κανόνες του ΙΜΟ»
Πάνος Ζαχαριάδης
«Οι δύο μεγάλοι πυλώνες διεθνών κανονισμών του ΙΜΟ που πρέπει να εφαρμόζουν τα μέλη του είναι, πρώτον, η Σύμβαση Ασφάλειας Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS) και, δεύτερον, η Διεθνής Σύμβαση για την πρόληψη της Ρύπανσης από πλοία (MARPOL)», είπε στο Reporters United ο κ. Ζαχαριάδης «Η SOLAS αφορά κυρίως την ασφάλεια του πλοίου, του πληρώματος και του φορτίου, ενώ η MARPOL αφορά την προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση. Και οι δύο κανονισμοί αναθεωρούνται ανά τακτά διαστήματα για να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες. Όταν ένας κανόνας υιοθετηθεί από τον ΙΜΟ, τα κράτη πρέπει να τον ενσωματώσουν στη νομοθεσία τους και να τον εφαρμόσουν. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα εκδίδονται Προεδρικά Διατάγματα και έτσι οι κανόνες γίνονται νόμος του ελληνικού κράτους».
Ποιος ελέγχει την εφαρμογή των κανόνων;
Ο ΙΜΟ θέτει τους κανόνες του παιχνιδιού. Ποιος όμως τους εφαρμόζει; «Τα κράτη έχουν το δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση να εφαρμόζουν τους κανόνες του ΙΜΟ. Όταν ένα βαπόρι βρίσκεται στα χωρικά ύδατα ή σε ένα λιμάνι της δικαιοδοσίας τους, τότε οι αρχές του κράτους μπορούν να ανέβουν στο πλοίο και να ελέγξουν αν αυτό εφαρμόζει τη SOLAS, τη MARPOL και τους υπόλοιπους κανόνες. Κανένα κράτος δεν θέλει ή δεν πρέπει να θέλει να έχει προβληματικά καράβια στα νερά του».
Τα κράτη οργανώθηκαν σε ομάδες και συνήψαν μεταξύ τους περιφερειακές συμφωνίες-μνημόνια, με τις οποίες ακολουθούν κοινό πλαίσιο στους ελέγχους τους. Τέτοιου είδους περιφερειακές συμφωνίες-μνημόνια είναι μεταξύ άλλων το Paris MoU (για τις περισσότερες χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, το Ηνωμένο Βασίλειο, τον Καναδά και τη Ρωσία), το Tokyo MoU (για χώρες της Ασίας με έξοδο στον Ειρηνικό Ωκεανό), και το Mediterranean MoU (για μεσογειακές χώρες).
«Τα MoU δεν έχουν σχέση με τους κανόνες που πρέπει να εφαρμόζουν τα πλοία. Αντίθετα, είναι Μνημόνια Συνεννόησης μεταξύ κρατών, τα οποία συνεννοούνται επί της διαδικασίας με την οποία θα ελέγξουν τα καράβια στα λιμάνια δικαιοδοσίας τους», πρόσθεσε ο κ. Ζαχαριάδης. «Για παράδειγμα, το Paris MoU έχει θέσει κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες για τις επιθεωρήσεις. Κι αυτό γιατί δεν μπορεί άλλο να ζητάει ο ένας επιθεωρητής και άλλο να ζητάει ο άλλος στο διπλανό λιμάνι. Δεν γίνεται σε μια χώρα ο ένας επιθεωρητής να λέει “εντάξει, αυτό δεν είναι πρόβλημα” και σε μια άλλη χώρα ο επιθεωρητής να λέει “όχι, τελικά αυτό είναι πρόβλημα”. Πρέπει να υπάρχει ομοιομορφία στις επιθεωρήσεις, ένα πλαίσιο για το πώς ελέγχονται τα πλοία και πώς τελικά προκύπτει η έλλειψη (deficiency). Τα MoU θέτουν προδιαγραφές επί της διαδικασίας».
Παραδειγματικά ένα σημείο όπου συχνά εντοπίζονται προβλήματα στα πλοία είναι ο διαχωριστής ελαίου-ύδατος (oil-water separator ή ΟWS), ο οποίος είναι πολύ σημαντικός για τον περιορισμό της ρύπανσης. Κατά τη τη λειτουργία του καραβιού συγκεντρώνονται στο μηχανοστάσιο νερά που έχουν αναμιχθεί με λάδια. Ο ΟWS διαχωρίζει το λάδι από το νερό, ώστε αυτό να μπορεί να απορριφθεί στη θάλασσα περιορίζοντας τη ρύπανση.
«Αυτός ο μετρητής βρίσκεται πάντα στο στόχαστρο των επιθεωρητών, ώστε να βεβαιωθούν ότι δουλεύει σωστά, έχει γίνει η συντήρησή του και δεν έχει “πειραχτεί” για να δείχνει λανθασμένες ενδείξεις», συμπληρώνει ο κ. Ζαχαριάδης. «Σημαντικά σημεία ελέγχου είναι μεταξύ άλλων η πυρασφάλεια και ο σωστικός εξοπλισμός, η κατάσταση των βαρκών και των συρμάτων (αν είναι σκουριασμένα και έχουν τον κίνδυνο να σπάσουν), αν η μηχανή της βάρκας λειτουργεί σωστά, αν εφαρμόζονται οι κανόνες για συγκεκριμένες ώρες ανάπαυσης των ναυτικών. Οι επιθεωρήσεις αφορούν σειρά πρακτικών και γραφειοκρατικών θεμάτων, τα οποία ωστόσο έχουν τη σημασία τους για την προστασία του πλοίου, του πληρώματος και του περιβάλλοντος».
Οι ελλείψεις στις επιθεωρήσεις και το μέτρο της κράτησης
Ο καθορισμός ενός διεθνούς πλαισίου κανόνων και επιθεωρήσεων «έχει βελτιώσει αισθητά την κατάσταση των πλοίων που ταξιδεύουν στις θάλασσες», λέει ο Πάνος Ζαχαριάδης. «Κι αυτό γιατί οι εφοπλιστές και οι εταιρείες διαχείρισης των πλοίων ξέρουν ότι αν τα καράβια τους έχουν συχνά ελλείψεις ή κρατούνται από τις αρχές, τότε θα μπουν σε μαύρη λίστα (blacklisted), και δεν θα έχουν δικαίωμα να προσεγγίσουν τα λιμάνια των κρατών αυτών. Αν δηλαδή οι ελληνικές αρχές εντοπίσουν σοβαρές ελλείψεις σε ένα πλοίο και μετά από λίγους μήνες αντίστοιχες ελλείψεις βρουν και οι ιταλικές αρχές, τότε το πλοίο ενδέχεται να μπει στη μαύρη λίστα και δεν θα μπορεί να πλησιάζει στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Μάλιστα, οι ΗΠΑ βάζουν στη μαύρη λίστα όχι μόνο το πλοίο, αλλά και τη διαχειρίστρια εταιρεία, και κατά συνέπεια όλον τον στόλο της».
«Η κράτηση [ενός πλοίου] σημαίνει ότι οι αρχές δεν αφήνουν το βαπόρι να πάει πουθενά μέχρι να διορθώσει τις ελλείψεις του, γιατί είναι επικίνδυνο να ταξιδεύει χωρίς να έχουν φτιαχτεί από το λιμάνι».
Πάνος Ζαχαριάδης
«Υπάρχουν και ορισμένα σημεία αρχών κράτους λιμένα που δεν κάνουν τη δουλειά τους τόσο αδέκαστα, αλλά αυτά είναι μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού και λιγότερα, και τα ξέρει όλος ο κόσμος, Ρωσία, Ουκρανία κλπ. Όλα τα άλλα, αν βρουν deficiency (ελλείψεις) και το δημοσιεύσουν, σημαίνει ότι όντως η έλλειψη υπήρχε».
Οι ελλείψεις μπορεί να είναι πολύ σοβαρές (major deficiencies), είτε αφορούν την ασφάλεια του πλοίου και του πληρώματος, είτε την προστασία του περιβάλλοντος, όπως να είναι πειραγμένο ή να μην λειτουργεί το ΟWS, προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο ρύπανση στην θάλασσα.
«Στην περίπτωση που εντοπιστούν σοβαρές ελλείψεις στο πλοίο -ακόμα και μία μόνο έλλειψη που είναι σοβαρή-, τότε επιβάλλεται το μέτρο της κράτησης του πλοίου», εξηγεί στο Reporters United ο κ. Ζαχαριάδης. «Η κράτηση σημαίνει ότι οι αρχές δεν αφήνουν το βαπόρι να πάει πουθενά μέχρι να διορθώσει τις ελλείψεις του, γιατί είναι επικίνδυνο να ταξιδεύει χωρίς να έχουν φτιαχτεί από το λιμάνι. Το μέτρο είναι σοβαρό και αρκετά πιεστικό και για τους εφοπλιστές, αφού η απαγόρευση απόπλου σημαίνει ότι το πλοίο δεν μπορεί να ταξιδέψει».
Ωστόσο, ακόμα κι αν οι ελλείψεις δεν οδηγήσουν σε κράτηση του πλοίου, έχουν κι αυτές το αρνητικό αποτύπωμά τους για τους εφοπλιστές. «Τα minor deficiencies (ελαφριάς μορφής ελλείψεις) χαλάνε το ιστορικό, το record του πλοίου. Αυτό είναι πρόβλημα για τους εφοπλιστές. Και αυτό γιατί το ιστορικό των πλοίων είναι δημόσιο -για παράδειγμα, μπορεί ο οποιοσδήποτε να το βρει στη βάση δεδομένων Equasis- και οι ελλείψεις μπορούν να ζημιώσουν τη φήμη του πλοίου. Έστω ότι ένας ναυλωτής ψάχνει ένα πλοίο για να μεταφέρει ένα εμπόρευμα από την Κίνα σε κάποιο ευρωπαϊκό λιμάνι. Αυτό που θα κάνει είναι να πάει σε έναν μεσίτη πλοίων και να του πει τι θέλει να μεταφέρει, σε ποια ποσότητα και από ποιο μέρος σε ποιο μέρος. Ο μεσίτης θα του προτείνει μια σειρά από βαπόρια, ώστε ο ναυλωτής να διαλέξει ένα από αυτά, για να το πληρώσει και να κάνει τη δουλειά. Ανάμεσα στα κριτήρια επιλογής είναι φυσικά το είδος του φορτίου, η ταχύτητα του πλοίου, η κατανάλωση καυσίμου. Όμως ο ναυλωτής θα κοιτάξει και το ιστορικό του καραβιού, για να δει αν έχει ελλείψεις ή και κρατήσεις, καθώς δεν θέλει να φαίνεται ότι υποστηρίζει βαπόρια που είναι προβληματικά».
