Διαβάστε στο 1ο μέρος του ρεπορτάζ ένα long-read προφίλ της Μαρίας Εφίμοβα και της υπόθεσης.
Η Μαρία Εφίμοβα έκανε μια ήσυχη, οικογενειακή ζωή και διέθετε βιογραφικό που της άνοιξε τις πόρτες σε τράπεζες και πολυεθνικές. Παντρεμένη με τον Ελληνοκύπριο Παντελή Βαρνάβα, αποφάσισαν το 2015 να μετακομίσουν από την Κύπρο στη Μάλτα. Η ζωή τους όμως εκεί δεν έμελλε να είναι ξέγνοιαστη.
Η Εφίμοβα εντόπισε ενέργειες στην Pilatus Bank όπου εργαζόταν, που πίστευε ότι παρέπεμπαν σε ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Η πεποίθηση ότι η διαφθορά που είχε εντοπίσει άγγιζε σημαντικά πολιτικά πρόσωπα της Μάλτας, οδήγησε την 34χρονη τότε Ρωσίδα να παράσχει πληροφορίες στη δημοσιογράφο Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία.
Η Γκαλιζία δολοφονήθηκε τον Οκτώβριο του 2017, όταν μια βόμβα εξερράγη στο αυτοκίνητό της, μερικά μέτρα από το σπίτι της. Λίγο πριν δολοφονηθεί είχε καταγγείλει τη σύζυγο του πρωθυπουργού της Μάλτας, Τζόζεφ Μουσκάτ, για ιδιοκτησία offshore εταιρείας στον Παναμά, ένα σκάνδαλο που προκάλεσε μέχρι και έκτακτες εθνικές εκλογές.
Τα στοιχεία της Εφίμοβα ως whistleblower διέρρευσαν στον Τύπο οπότε, φοβούμενη για τη ζωή της, αποφάσισε να μετακομίσει στην Ελλάδα με τον σύζυγο και τα παιδιά της. Τον Μάρτιο του 2018, μετά από νέες ανώνυμες απειλές εναντίον της, παρουσιάστηκε στις ελληνικές αρχές ζητώντας την προστασία τους. Αυτόματα ενεργοποιήθηκε αίτημα έκδοσής της που είχε υποβάλει στην Ελλάδα η Μάλτα εναντίον της Εφίμοβα. Ο Άρειος Πάγος, τον Ιούνιο του 2018, έλαβε την ιστορική για τα ελληνικά δεδομένα απόφαση να μην εκδοθεί η Εφίμοβα στη Μάλτα. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια και η οικογένειά της βρίσκονται σήμερα εκ νέου σε κίνδυνο.
Το πρωί της 17ης Νοεμβρίου 2020, δύο αστυνομικοί συνέλαβαν τον σύζυγό της ανακοινώνοντάς του ότι εκκρεμεί ένταλμα σύλληψής του από την Κύπρο. Οι κατηγορίες εναντίον του είναι όμοιες με αυτές εναντίον της Εφίμοβα σε παλαιότερο ένταλμα της Κύπρου, το οποίο ακυρώθηκε από την Interpol καθώς κρίθηκε ότι είχε εκδοθεί για πολιτικούς λόγους.
Η Εφίμοβα απέστειλε φάκελο στην Interpol αιτούμενη την ακύρωση και του νέου εντάλματος. Ο φάκελος όμως εκλάπη από το βαν του κούριερ στη Λυών, λίγα λεπτά πριν να παραδοθεί στη Διεθνή Εγκληματολογική Αστυνομία.
Ακολουθεί η συνέντευξη που έδωσαν στο Reporters United η Μαρία Εφίμοβα και ο Παντελής Βαρνάβας.
Αντιμέτωποι ξανά με ένα καινούριο ένταλμα και μια επερχόμενη δίκη, και με την αγωνία έκδοσης ή μη του Παντελή στην Κύπρο. Έχοντας ζήσει και στις δύο χώρες, πιστεύετε ότι συνδέεται το ένταλμα της Κύπρου με την ιστορία στη Μάλτα;
Παντελής Βαρνάβας: Υπάρχει σίγουρα σχέση μεταξύ των δύο χωρών στο ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Δες, για παράδειγμα, το βίντεο του Al Jazeera για τα «χρυσά διαβατήρια». Ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής λέει στο 46’-47’: «Ακόμα κι αν δεν μπορέσουμε να βγάλουμε εμείς διαβατήριο στον Κινέζο εγκληματία, μην ανησυχείς, ξέρω τον πρόεδρο της Μάλτας, της Λετονίας, της Σλοβενίας. Αλλά με την προϋπόθεση πρώτα να στείλει λεφτά στην Κύπρο». Υπάρχει σίγουρα διασύνδεση μέσω συγκεκριμένων εταιρειών και προσώπων.
Στην Κύπρο μείνατε επτά χρόνια. Πώς ήταν η ζωή σας εκεί;
Π.Β.: Εγώ εργαζόμουν στην Τράπεζα Κύπρου στην Ελλάδα από το 2003. Όταν παντρευτήκαμε με τη Μαρία, αποφασίσαμε να μετακομίσουμε στον άλλο τόπο καταγωγής μου, την Κύπρο, και εκεί συνέχισα να εργάζομαι στην ίδια τράπεζα. Είχαμε ήδη το πρώτο μας παιδί και το δεύτερο γεννήθηκε στην Κύπρο. Η Μαρία δούλευε σε μια ρωσική τράπεζα, την Promsvyazbank, και μετά εργάστηκε σε εταιρεία η οποία πρόσφερε υπηρεσίες σε offshore εταιρείες – νομικό και οικονομικό σύμβουλο, διευθυντές για να υπογράφουν εκ μέρους τους κλπ. Όταν το 2014 έγινε το κούρεμα στις τράπεζες έπρεπε να εγκαταλείψουμε την Κύπρο, γιατί εμάς μας έκαναν μεγάλη μείωση στους μισθούς, ενώ η εταιρεία που δούλευε η Μαρία πήγαινε για κλείσιμο. Εν τω μεταξύ, τα παιδιά πήγαιναν σε αγγλικό σχολείο, κυρίως για τον ρατσισμό. Επειδή η μητέρα τους είναι Ρωσίδα, πιστεύαμε ότι στο αγγλικό σχολείο ήταν πιο ασφαλή. Δεν είχαμε σκεφτεί ποτέ όμως ότι αυτό θα μας ανάγκαζε να μετακομίζουμε μόνο σε αγγλόφωνες χώρες. Έτσι, μετά την Κύπρο βρεθήκαμε για λίγο στην Ιρλανδία κι έπειτα στη Μάλτα. Στη Μάλτα η γυναίκα μου βρήκε δουλειά στην καλύτερη τράπεζα του κόσμου, την Pilatus Bank (γέλια). Κάνουμε και λίγο χιούμορ, γιατί – κι αυτό δεν είναι καθόλου αστείο – εμείς ζούμε σ’ αυτή την κατάσταση εδώ και τρία χρόνια. Είμαστε τόσο πιεσμένοι, που όταν με συνέλαβαν στην Κρήτη σχεδόν ανακουφίστηκα.
Πώς φτάνουμε στη σύλληψή σου, Παντελή, στα μέσα Νοεμβρίου;
Π.Β.: Εμείς στην Ελλάδα δεν κρυβόμασταν. Όταν πρωτοήρθαμε, εγώ πέρασα εξετάσεις για να δουλέψω ως security και εκεί ελέγχουν το ποινικό σου μητρώο, κλπ. Πέρσι έβγαλα άδεια οπλοφορίας και αγόρασα καραμπίνα. Φέτος, στον δρόμο για το αστυνομικό τμήμα για να την ανανεώσω, με πλησίασαν δύο αστυνομικοί και μού είπαν, «ελάτε μαζί μας». Με έβαλαν στο περιπολικό και κλείδωσαν τις ασφάλειες. Εκεί κατάλαβα ότι επρόκειτο για σύλληψη.
Εννοείς καραμπίνα για κυνήγι ή ως όπλο για προστασία λόγω του φόβου σας;
Π.Β.: Δεν σκοτώνω ποτέ ζώα. Είμαι γραμμένος σε σκοπευτικό όμιλο, και σίγουρα δεν το κάνω για χόμπι. Αναγκάστηκα να το κάνω για λόγους ασφαλείας, εξαιτίας των απειλών που έχουμε δεχτεί στο Facebook, αλλά και στον δρόμο. Ήθελα να μπορώ να προστατέψω τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου. Γι’ αυτό είπα ότι όταν με συνέλαβαν ένιωσα ανακούφιση. Δεν μπορείς να ζεις έτσι. Δεν μπορείς να ζεις μια ζωή με απειλές, γιατί φτάνεις να γίνεις παρανοϊκός. Από την άλλη, ξέρω ότι αν εκδοθώ στην Κύπρο, είμαι τελειωμένος με τα πρόσωπα που εμπλέκονται.
Τα ονόματα στο ένταλμα είναι γνώριμα;
Π.Β.: Φυσικά. Με τον δικηγόρο, για παράδειγμα, ήμασταν μαζί στον σύνδεσμο του ΠΑΟΚ και κάναμε πολλή παρέα. Εγώ ήμουν ταμίας στην Τράπεζα Κύπρου κι εκείνος ήταν πελάτης μου, ό,τι χρειαζόταν για τον λογαριασμό του τον εξυπηρετούσα εγώ. Κάποια περίοδο ήταν πολύ ερωτευμένος με μια αλλοδαπή και της έστελνε συχνά χρήματα στο εξωτερικό. Αυτές τις αποστολές τις διευθετούσα εγώ, μέσω της Western Union, στο κατάστημα της τράπεζας. Κάποια στιγμή τέθηκε ζήτημα από την τράπεζα για το γνήσιο της υπογραφής του. Προκειμένου να μην βρεθώ ξαφνικά να έχω πρόβλημα, ο ίδιος συνέταξε και υπέγραψε έγγραφο το οποίο ξεκαθαρίζει ότι εκείνος υπέγραφε για όλες τις αποστολές χρημάτων [το Reporters United είδε το συγκεκριμένο έγγραφο]. Η τράπεζα έχει και τις αποδείξεις των συναλλαγών. Τώρα κατηγορούμαι ότι υπεξαίρεσα αυτά τα χρήματα.
Μαρία Εφίμοβα: Ένας συνάδελφος του Παντελή μάς είχε πει ότι κάποια στιγμή έψαχναν όλες τις συναλλαγές που είχε πραγματοποιήσει ο Παντελής όλα αυτά τα χρόνια στην Τράπεζα Κύπρου. Στην πραγματικότητα, το τωρινό ένταλμα της Κύπρου είναι ακριβώς το ίδιο με αυτό που είχε εκδοθεί εναντίον μου το 2017. Εκείνο το ακύρωσε η Interpol, κρίνοντας ότι είχε εκδοθεί για πολιτικούς λόγους. Σήμερα, ο Παντελής κατηγορείται για τα ίδια πράγματα ως συνεργός μου. Πιστεύω ότι χρειαζόντουσαν μια νέα κατηγορία ώστε να διαφέρει λίγο το καινούριο ένταλμα από το παλιό προκειμένου να το περάσει η Interpol, και βρήκαν αυτό με την Τράπεζα Κύπρου. Είμαι σίγουρη ότι το ένταλμα είναι εκφοβισμός για μένα.
«Όταν ξεκινήσαμε, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε πόσο ψηλά θα έφτανε αυτό»
Θα πίστευε κανείς ότι αφού ο Άρειος Πάγος αποφάσισε να μην εκδοθείς, Μαρία, στη Μάλτα, η ζωή σας θα έπαιρνε άλλη τροπή, ότι θα ηρεμούσατε και θα ξεκινούσε ένα νέο κεφάλαιο.
Π.Β.: Όλα έχουν να κάνουν με τη Μάλτα, και το πρόβλημα εκεί δεν σταμάτησε ποτέ. Όταν ξεκινήσαμε τη διεκδίκηση των απλήρωτων μισθών της Μαρίας από την Pilatus Bank, δεν μπορούσαμε να ξέρουμε πόσο μακριά και πόσο ψηλά θα χτύπαγε όλο αυτό – μέχρι τον Μουσκάτ, τον τότε πρωθυπουργό. Μια μέρα με προσέγγισε κάποιος στον δρόμο για τη δουλειά και μου είπε στα αγγλικά, «Hello from Joseph», και λίγο αργότερα μάς απείλησαν κάποιοι οπαδοί του μέσω Facebook. Η Μάλτα είναι μια πολύ μικρή χώρα και υπάρχει μεγάλος φανατισμός με τα δύο κόμματα, των Εργατικών και των Εθνικιστών. Για τις απειλές τα έχουμε καταθέσει όλα στην αστυνομία – την ελληνική και τη μαλτέζικη.
Μ.Εφ.: Από τις οποίες δεν λάβαμε ποτέ καμία απάντηση.
Τον Ιανουάριο του 2020, η Μαρία ξεκίνησε μία καμπάνια fundraising προκειμένου να μαζέψετε χρήματα για τον δικηγόρο που θα κάνει την αίτηση για το whistleblower status, αλλά και για την εξέταση και πιστοποίηση γνησιότητας των εγγράφων που έχετε στην κατοχή σας σχετικά με τη διαφθορά στη Μάλτα. Πιστεύετε ότι αυτά είναι τα έγγραφα που φοβούνται;
Π.Β.: Η σύζυγός μου είχε δηλώσει ότι έχουμε στα χέρια μας έγγραφα που αποδεικνύουν ότι η γυναίκα του πρώην πρωθυπουργού της Μάλτας είχε λογαριασμό στην Pilatus Bank και συνδεόταν με την offshore εταιρεία στον Παναμά, την Egrant. Από τη Μάλτα μάς πίεζαν και μας πιέζουν μέχρι σήμερα να τα βγάλουμε αυτά τα χαρτιά, αλλά δεν πρόκειται να το κάνουμε χωρίς πρώτα να αποκτήσουμε whistleblower status, δηλαδή νομική προστασία από τη Μάλτα ή την Ελλάδα. Οι δικαστικές αρχές της Μάλτας έχουν ξεκαθαρίσει στη Μαρία ότι αν τα χαρτιά δεν έχουν περάσει στα χέρια της με νόμιμο τρόπο, τότε συλλαμβάνεται επιτόπου. Ζητήσαμε από μεγάλα στελέχη της αντιπολίτευσης και δικηγόρους να μας βοηθήσουν με το whistleblower status στη Μάλτα, εφόσον και αυτοί μας πιέζουν να βγάλουμε τα έγγραφα στη δημοσιότητα, και ενώ μας είχαν εγγυηθεί, τελικά δεν μας βοήθησαν καθόλου.
Μ.Εφ.: Εγώ έχω επικοινωνήσει εδώ και έναν χρόνο με τη Μάλτα για το whistleblower status, αλλά δεν έχω λάβει καμία απάντηση.
«Χρειαζόμαστε την προστασία του whistleblower status»
Γιατί πιστεύετε ότι δεν βοήθησε τελικά η αντιπολίτευση της Μάλτας;
Π.Β: Δεν ξέρουμε. Ίσως δεν θέλουν να δυσφημιστεί η Μάλτα, ποιος ξέρει;
Μ.Εφ.: Όταν ο πρωθυπουργός αναγκάστηκε να παραιτηθεί, χάρηκα πάρα πολύ γιατί πίστεψα ότι τώρα θα μπορέσουμε να βγάλουμε τα έγγραφα. Χρειαζόταν να πιστοποιηθεί η αυθεντικότητά τους για να μην κατηγορηθώ για απάτη. Μόνο αυτή η πιστοποίηση, κοστίζει 12.000 ευρώ. Γι’ αυτό ξεκινήσαμε το fundraising, καθώς και για τον δικηγόρο, ώστε να προστατευτώ εγώ και η οικογένειά μου, να μην μπορούν να με καταδικάσουν για το πώς τα απέκτησα. Το ποσό μαζεύτηκε, αλλά, όπως είπε και ο Παντελής, οι άνθρωποι από την αντιπολίτευση που θα βοηθούσαν, εξαφανίστηκαν.
Π.Β.: Χρειαζόμαστε την προστασία του whistleblower status. Με τα λόγια δεν μπορεί να μας σώσει κανένας. Ούτε, φυσικά, θα πουλούσαμε ποτέ αυτά τα χαρτιά. Αυτά είναι αποδεικτικά για την Ιστορία της Μάλτας, για τον κόσμο που βγήκε στους δρόμους, που μας στηρίζει και ζητάει να μάθει την αλήθεια.
To whistleblower status που αναφέρετε έχει να κάνει καθαρά με νομική προστασία. Υπάρχει όμως το ενδεχόμενο να λάβετε whistleblower protection από το Συμβούλιο της Ευρώπης, το οποίο συνεπάγεται πλήρη διαγραφή της ταυτότητάς σας, πλήρη διαγραφή ολόκληρης της ζωής σας και μια νέα αρχή με διαφορετικά ονόματα σε ξένο μέρος. Είστε έτοιμοι για ένα τέτοιο βήμα;
Π.Β.: Πάνε τώρα τρία χρόνια που ζούμε έτσι… Ξαφνικά βρέθηκα στα σκοπευτήρια και να τρώω ξύλο για να μάθω kick boxing, ώστε να είμαι σε ετοιμότητα. Πόσο μπορείς να συνεχίσεις έτσι;
Η δημοσιότητα είναι μια δικλείδα ασφαλείας;
Π.Β.: Η αλήθεια είναι μια δικλείδα ασφαλείας. Πρέπει όλα να είναι στο φως. Ο κόσμος να ξέρει και να κρίνει. Η ιστορία μοιάζει περίπλοκη. Εγώ πιστεύω ότι τα πράγματα είναι απλά και τα λεφτά πολλά. Από τη μια υπάρχουν άνθρωποι που διαδηλώνουν, που μάχονται για την αλήθεια, κι από την άλλη είναι αυτοί που βγάζουν πολλά λεφτά.
Αν γύριζε ο χρόνος πίσω, θα τα αλλάζατε όλα για μια διαφορετική ζωή;
Π.Β.: Όχι, δεν θέλουμε να γυρίσει ο χρόνος πίσω. Με ρωτάνε καμιά φορά οι συνάδελφοί μου, «Ρε Παντελή, γιατί το κάνεις αυτό;» Όλοι λένε ότι θέλουν να κάνουν το σωστό, αλλά το θέμα είναι τι κάνεις όταν έρθει η κρίσιμη ώρα. Όλο αυτό έχει σίγουρα ένα τίμημα, αλλά και οι παππούδες μας στην εξορία ήταν.
Μ.Εφ.: Όχι. Δηλαδή τι να έλεγα, «Ε, εντάξει, δεν πειράζει;». Όχι. Δεν κάνεις πίσω τη δύσκολη στιγμή. Εγώ πιστεύω και στον Θεό, και πιστεύω ότι τα πράγματα έγιναν έτσι για να βγουν όλα αυτά στην επιφάνεια. Δεν μετανιώνω.
Τα παιδιά σας είναι τώρα 13 και 11 χρόνων. Όταν ήταν μικρότερα, μου είχες πει Μαρία, ότι το έβλεπαν σαν παιδικό παιχνίδι κατασκόπων αυτό που συνέβαινε. Σήμερα πώς νιώθουν;
Μ.Εφ.: Τους εξηγήσαμε κάποια πράγματα για να είναι προσεκτικοί. Δεν τους κρύβουμε την αλήθεια. Άλλωστε εγώ ποστάρω στο Facebook, και τώρα είναι αρκετά μεγάλα ώστε να μπαίνουν και να τα διαβάζουν. Τους λέω να προσέχουν, αλλά να μην φοβούνται ότι δεν υπάρχει λύση. Και φυσικά, αν τους πειράξει κανείς ή τους στείλει μήνυμα, να μας το πουν αμέσως. Αυτό που με κάνει χαρούμενη είναι ότι τα παιδιά δεν μου είπαν ποτέ, «Μαμά, γιατί τα έκανες όλ’ αυτά και έμπλεξες;». Αντιθέτως, με υποστηρίζουν.
Αντιμετωπίσατε και σοβαρές οικονομικές δυσκολίες εξαιτίας όλης αυτής της ιστορίας. Πώς είστε σήμερα;
Μ.Εφ.: Ευτυχώς σήμερα δουλεύουμε και οι δύο. Εγώ έχω φτιάξει μια δανειστική βιβλιοθήκη. Αν δεν χρειαζόταν να πληρώνουμε συνέχεια δικηγόρους, θα ήμασταν μια χαρά. Σκέψου ότι τον δικηγόρο που μας είχε εκπροσωπήσει το 2018, ακόμα τον πληρώνουμε. Τα συνολικά έξοδα που έχουν προκύψει μέχρι τώρα είναι 30-35.000 ευρώ.
Το πιο σημαντικό όμως τώρα είναι να μην εκδοθεί ο Παντελής στην Κύπρο, γιατί δεν πιστεύουμε ότι θα έχει μια δίκαιη δίκη. Και πρέπει να μας δώσει η Ελλάδα το whistleblower status για να σταματήσουμε να ζούμε με τον φόβο της σύλληψης. Είναι εξοντωτικό να φοβάσαι ότι είναι η αστυνομία κάθε φορά που χτυπάει το κουδούνι στο σπίτι σου. Εμείς θα πολεμήσουμε και έχω την ελπίδα ότι τα πράγματα θ’ αλλάξουν. Και στην Κύπρο και στη Μάλτα ο κόσμος καταλαβαίνει πια πολύ καλά τι συμβαίνει.
