Αυτή είναι η ελληνική εκδοχή της έρευνας του Κώστα Κουκουμάκα και της Κορίνας Πετρίδη Troubled Waters: Alarm over Threat to Antarctic Waters from Faulty Reefers που αρχικά δημοσιεύτηκε από το Balkan Insight στα αγγλικά και τα ελληνικά. Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε επίσης από την Εφημερίδα των Συντακτών στα ελληνικά εδώ. Είναι διαθέσιμο από τo Reporters United και στα αγγλικά εδώ. Την ελληνική εκδοχή επιμελήθηκε ο Κώστας Ζαφειρόπουλος.
Στα τέλη Ιουλίου 2019 ένα φορτηγό πλοίο με σημαία Παναμά, 134 μέτρων, γνωστό ως πλοίο – ψυγείο, εισήλθε στα νερά της Ανταρκτικής καθοδόν προς τη Νότια Γεωργία, ένα μικρό βραχώδες νησί εντός της προστατευόμενης ζώνης του Νoτίου Ωκεανού, μιας περιοχής αναπαραγωγής για φώκιες, θαλάσσιους ελέφαντες και βασιλικούς πιγκουίνους.
Το πλοίο με το όνομα Avunda ανήκει στην εταιρεία Lilium Shipping S.A., η οποία με τη σειρά της ανήκει στη Lavinia Corporation, που ελέγχεται από τους Έλληνες αδελφούς Πάνο και Θανάση Λασκαρίδη.
Τα αδέλφια έχουν σημαντική ισχύ στην παγκόσμια ναυτιλία και διατηρούν στενούς δεσμούς με το συντηρητικό, φιλικό προς τις επιχειρήσεις, κόμμα της Νέας Δημοκρατίας που σήμερα βρίσκεται στην κυβέρνηση στην Ελλάδα.
Επίσης, είναι γνωστοί για την στήριξη προσπαθειών καθαρισμού θαλασσών και ακτών και, πιο πρόσφατα, για την ενίσχυση της καμπάνιας κατάργησης πλαστικών μίας χρήσης στην Ελλάδα.
Ωστόσο, γύρω από το πλοίο Avunda υπήρχαν πολλά ερωτηματικά σχετικά με την «καθαρότητά» του.
Μετά από σχεδόν ένα μήνα στην Ανταρκτική, το ηλικίας 27χρονών φορτηγό-πλοίο απομακρύνθηκε από τα προστατευμένα νερά και στις 18 Οκτωβρίου πέρασε από έλεγχο στο λιμάνι Zhoushan σε ακτή της Ανατολικής Κίνας.
Εκεί, οι ελεγκτές κατέγραψαν 11 παραβάσεις, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων του πιστοποιητικού ατμοσφαιρικής ρύπανσης του πλοίου και του εξοπλισμού φιλτραρίσματος πετρελαίου.
Το πλοίο τέθηκε υπό κράτηση από τις λιμενικές αρχές. Το όνομά του επανεμφανίστηκε το 2020, σε μια έκθεση της Greenpeace, όπου περιγράφονται λεπτομερώς οι κίνδυνοι που προκαλούν τα πλοία – ψυγεία στην πιθανότατα τελευταία ανέγγιχτη περιοχή άγριας ζωής.
«Το παγκόσμιο δίκτυο των πλοίων-ψυγείων διευκολύνει τη μεταφορά ψαριών, ανθρώπων και άλλων αγαθών σε όλο τον κόσμο επιχειρώντας στη θάλασσα, μακριά από εξονυχιστικούς ελέγχους. Αυτό το σύστημα είναι γνωστό ότι διευκολύνει μερικές από τις χειρότερες πρακτικές στον ωκεανό»
Άλκης Καφετζής, Greenpeace Ελλάδας
Σύμφωνα με ωκεανογράφους και ακτιβιστές του περιβάλλοντος, τα πλοία-ψυγεία παρουσιάζοντας υψηλό ποσοστό παραβάσεων στις επιθεωρήσεις λιμένων, δεν πρέπει να έχουν θέση στα πολύ ευαίσθητα νερά της Ανταρκτικής.
Αυτά τα πλοία κυριαρχούν επίσης στη λεγόμενη μεταφόρτωση, την πρακτική, δηλαδή, της μεταφοράς αλίευσης από ένα σκάφος σε άλλο, συνήθως από ένα αλιευτικό πλοίο σε ένα πλοίο-ψυγείο. Η πρακτική αυτή ελέγχεται προσεκτικά στο λιμάνι, αλλά όχι το ίδιο μακριά από τις ακτές, όπου μπορεί να κρύβονται παράνομα αλιεύματα. Στην Ανταρκτική πρόκειται για το κριλ, ένα οστρακόδερμο ζωτικής σημασίας για το οικοσύστημα της Ανταρκτικής που αποτελεί τροφή για φάλαινες, φώκιες, πιγκουίνους, καλαμάρια και ψάρια και το οποίο υπόκειται σε αλιευτικούς περιορισμούς.
Η Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θαλάσσιων Έμβιων Πόρων της Ανταρκτικής (CCAMLR), ένας διεθνής οργανισμός ο οποίος συντονίζει την θαλάσσια ζωή στην Ανταρκτική, περιορίζει την αλιεία κριλ στο Νότιο Ωκεανό, αλλά μερικές φορές χρησιμοποιούνται οι μεταφορτώσεις ώστε να ξεπεραστούν αυτοί οι περιορισμοί.
Ενώ η έκθεση της Greenpeace δεν την κατηγορεί ευθέως για παρανομίες, γεγονός είναι ότι στην προστατευόμενη ζώνη της CCAMLR η οικογένεια Λασκαρίδη κυριαρχεί. Από τα 25 πλοία-ψυγεία που παρακολούθησε η Greenpeace στη ζώνη μεταξύ 2017 και 2019, τα 19 ανήκαν ή ελέγχονταν από τους δυο Έλληνες αδελφούς, αν και κάποια έκτοτε έχουν αλλάξει χέρια.
«Το παγκόσμιο δίκτυο των πλοίων-ψυγείων διευκολύνει τη μεταφορά ψαριών, ανθρώπων και άλλων αγαθών σε όλο τον κόσμο επιχειρώντας στη θάλασσα, μακριά από εξονυχιστικούς ελέγχους. Αυτό το σύστημα είναι γνωστό ότι διευκολύνει μερικές από τις χειρότερες πρακτικές στον ωκεανό» δήλωσε ο Αλκης Καφετζής, υπεύθυνος εκστρατειών της Greenpeace Ελλάδας για το Θαλάσσιο Περιβάλλον.
«Από την παράνομη αλιεία έως τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η μεταφόρτωση βρίσκεται στο επίκεντρο ενός μη βιώσιμου και καταστροφικού για τα μακρινά νερά στόλου πλοίων. Επιτρέπει στα πλοία να παραμένουν στη θάλασσα πολύ περισσότερο από όσο είναι ασφαλές για το πλήρωμα και νοθεύει τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες, καθιστώντας ευκολότερη την είσοδο στην αγορά παράνομων αλιευμάτων».
Οι αδελφοί Λασκαρίδη αρνούνται οποιαδήποτε σχέση με το εν λόγω φορτίο και αναφέρουν ότι τα ελαττώματα που εντόπισαν οι ελεγκτές στα πλοία τους είναι ήσσονος σημασίας και γρήγορα διορθώθηκαν πριν πλεύσουν ξανά.
Η Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θαλάσσιων Έμβιων Πόρων της Ανταρκτικής, ιδρύθηκε πριν από τέσσερις δεκαετίες ως απάντηση στο αυξανόμενο εμπορικό ενδιαφέρον για το κριλ και τους κινδύνους που αυτό εγκυμονεί για τη θαλάσσια ζωή στην Ανταρκτική
Η Επιτροπή εκδίδει άδειες για την αλιεία οδοντόψαρων και κριλ στον Νότιο Ωκεανό, καθώς και για όλα τα σκάφη που πλέουν στην ελεγχόμενη ζώνη, συμπεριλαμβανομένων των αλιευτικών σκαφών και των πλοίων-ψυγείων, τα οποία χρειάζονται άδεια για να πλεύσουν.
Μεταξύ 2017 και 2019, έξι πλοία, που ανήκουν ή ελέγχονται από τους αδελφούς Λασκαρίδη εντοπίστηκαν από την Greenpeace σε προστατευόμενες ζώνες της Ανταρκτικής όμως αμέσως μετά κρατήθηκαν σε κάποιο λιμάνι, το οποίο αποτελεί την πιο σκληρή ποινή που μπορεί να επιβάλλει ένας ελεγκτής λιμανιού.
Από τα έξι πλοία, εκτός από το Avunda, ένα άλλο σκάφος, ένα πλοίο-ψυγείο με το όνομα Iris, είχε ελαττώματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν επικίνδυνα για το περιβάλλον.
Δεδομένα εντοπισμού, που αποκτήθηκαν από το BIRN, δείχνουν ότι το πλοίο Iris εισήλθε στα ύδατα CCAMLR τον Μάρτιο του 2017 και μετά πάλι τον Μάρτιο του 2018, ταξιδεύοντας στα νησιά South Shetland στην κορυφή της Ανταρκτικής.
Το πλοίο Iris, με σημαία Παναμά, που ανήκει στους αδελφούς Λασκαρίδη μέσω της εταιρείας τους Seaview Maritime S.A., τέθηκε υπό κράτηση στην πόλη Zhoushan τον Οκτώβριο του 2017, στο μεσοδιάστημα δυο ταξιδιών του στην Ανταρκτική.
Σύμφωνα με τη Lloyd’s List Intelligence, μια υπηρεσία πληροφοριών ναυτιλίας, καταγράφηκαν συνολικά 10 παραβάσεις, συμπεριλαμβανομένων αρκετών που αφορούσαν στη μονάδα επεξεργασίας λυμάτων του πλοίου, στον εξοπλισμό φιλτραρίσματος πετρελαίου και στις σωσίβιες λέμβους.
Νεκρό πλοίο
Τα Avunda και Iris δεν είναι τα μόνα πλοία των αδελφών Λασκαρίδη που έχουν προβλήματα με τους ελεγκτές, ενόσω πλέουν σε προστατευόμενα ύδατα της Ανταρκτικής.
Το 2018, η Greenpeace εντόπισε το Skyfrost, ένα πλοίο – ψυγείο που ανήκει στην Berwick Group Ltd με έδρα τις Μπαχάμες, μια άλλη θυγατρική της εταιρείας χαρτοφυλακίου Λασκαρίδη.
Αφού έφυγε από την Κίνα, το Skyfrost, μετά από μια εβδομάδα κατά την οποία το αυτόματο σύστημα εντοπισμού AIS ήταν απενεργοποιημένο, πέρασε τη Σιγκαπούρη στις 28 Ιανουαρίου, μπήκε στα ύδατα της CCAMLR στις 10 Μαρτίου και έφτασε στο Discovery Bay του νησιού Greenwich. Η αποστολή του, σύμφωνα με την Greenpeace, ήταν να μεταφορτώσει κριλ από έξι πλοία, συμπεριλαμβανομένου του More Sodruzhestva, μιας μηχανότρατας με σημαία της Ουκρανίας.
Οι ακτιβιστές της Greenpeace παρατήρησαν αυτήν τη μεταφόρτωση, αναφέροντας ότι πραγματοποιήθηκε «κοντά σε μια ειδικά προστατευμένη περιοχή, παρά τον πιθανό αντίκτυπο στην άγρια ζωή». Το Skyfrost έφυγε από την Ανταρκτική στις 18 Απριλίου 2018.
Σύμφωνα με την Greenpeace, τα πλοία-ψυγεία των αδελφών Λασκαρίδη που λειτουργούν στην περιοχή CCAMLR παρουσιάζουν ποσοστό αποτυχίας 60% σε κρατικές επιθεωρήσεις ελέγχου λιμένος, όπου «ως αποτυχία ορίζεται να υπάρχει τουλάχιστον μία παράλειψη κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου».
Δυο μήνες πριν εισέλθει στα προστατευόμενα ύδατα της Ανταρκτικής, ωστόσο, το πλοίο – ψυγείο είχε ελεγχθεί στο λιμάνι Dalian της Κίνας, όπου καταγράφηκαν έξι παραλείψεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούσαν σε πιστοποιητικά πληρώματος και πυρασφάλεια. Το πλοίο δεν τέθηκε υπό κράτηση. Σήμερα κατατάσσεται ως ένα «νεκρό πλοίο», ελλιμενισμένο στο Μπαγκλαντές.
Σύμφωνα με την Greenpeace, το πλοίο είχε επίσης «εξαφανιστεί» ενώ έπλεε από την Ανταρκτική προς την Κίνα, έχοντας απενεργοποιήσει το Αυτόματο Σύστημα Αναγνώρισης AIS, το οποίο είναι υποχρεωτικό σε πλοία με ολική χωρητικότητα (τονάζ) μεγαλύτερη από 500 GT.
«Η απενεργοποίηση του AIS είναι μια από τις ενδείξεις των πλοίων που κινούνται ύποπτα, καθώς πρόκειται για μια συσκευή ασφάλειας και διαφάνειας που πρέπει πάντα να λειτουργεί εκτός σπάνιων εξαιρέσεων», δήλωσε ο Will McCallum, επικεφαλής της εκστρατείας της Greenpeace UK για την προστασία των ωκεανών. «Σημαίνει ότι η τοποθεσία ενός πλοίου είναι κρυμμένη από όλους εκτός από το Κράτος της δικής του σημαίας» είπε ο ίδιος στο BIRN.
«Ενα επιπλέον στοιχείο, που ενισχύει την έλλειψη διαφάνειας, είναι το γεγονός ότι η Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θαλάσσιων Έμβιων Πόρων της Ανταρκτικής (CCAMLR) συνεχίζει να επιτρέπει τη διέλευση στα ύδατά της σε πλοία με σημαία μη μέλους της, στοιχείο που καθιστά την επιβολή ποινών πρακτικά αδύνατη ενώ παράλληλα υπάρχει σημαντικός κίνδυνος μείωσης των προτύπων υγείας και ασφάλειας», δήλωσε ο McCallum.
Τον περσινό Ιούλιο η Global Fishing Watch δημιούργησε μια δημόσια διαδικτυακή πύλη, την οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι υπεύθυνοι αλιείας, ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις δραστηριότητες των σκαφών που εμπλέκονται με τη μεταφόρτωση στη θάλασσα.
«Λόγω της έλλειψης αποτελεσματικής παρακολούθησης και ελέγχου, οι παραβάτες μπορούν να αποκρύψουν ή να αλλοιώσουν δεδομένα σχετικά με τις αλιευτικές τους πρακτικές, τα είδη ή τις ποσότητες που αλιεύθηκαν και τις περιοχές ψαρέματος» δήλωσε εκπρόσωπος της Global Fishing Watch στο BIRN.
Ποσοστό αποτυχίας
Σύμφωνα με την Greenpeace βάσει δεδομένων από τη Lloyd’s List Intelligence, τα πλοία-ψυγεία των αδελφών Λασκαρίδη που λειτουργούν στην περιοχή CCAMLR παρουσιάζουν ποσοστό αποτυχίας 60% σε κρατικές επιθεωρήσεις ελέγχου λιμένος, όπου «ως αποτυχία ορίζεται να υπάρχει τουλάχιστον μία παράλειψη κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου».
Εκτός από τα Avunda και Iris, τέσσερα ακόμα πλοία των αδελφών Λασκαρίδη τέθηκαν υπό κράτηση σε λιμάνια μεταξύ του 2017 και του 2019 για παραβάσεις που εκτείνονται από ελλιπή πιστοποιητικά πληρώματος έως τις συνθήκες εργασίας στο πλοίο
Το BIRN επικοινώνησε με την εταιρεία Laskaridis Shipping αρκετές φορές για σχόλια, αλλά δεν έλαβε απάντηση. Οι ερωτήσεις του BIRN σχετίζονταν με το αν τα πλοία της εταιρείας εμπλέκονται ή όχι σε μη εγκεκριμένη, μη καταγεγραμμένη και ανεξέλεγκτη αλιεία, με τα ποσοστά αποτυχίας σε ελέγχους, με τον περιβαλλοντικό τους αντίκτυπο, την ασφάλεια στο πλοίο και τη διαφάνεια σε σχέση με τις μετακινήσεις των πλοίων τους.
Η εταιρεία, ωστόσο, απάντησε στην έκθεση της Greenpeace, απορρίπτοντας οποιoνδήποτε υπαινιγμό ότι τα πλοία της εμπλέκονται με παράνομα φορτία.
Σύμφωνα με την έκθεση η εταιρεία «δήλωσε ότι λαμβάνει πολύ ενεργά μέτρα, πιο αυστηρά ακόμα και πέρα από τα πρότυπα του κλάδου, για να διασφαλίζει ότι δεν μεταφέρει ή δεν εμπλέκεται με οποιονδήποτε τρόπο σε οποιαδήποτε μεταφορά παράνομου φορτίου, συμπεριλαμβάνοντας στα μέτρα τη διατήρηση μακροχρόνιων σχέσεων με γνωστούς αλιευτικούς οργανισμούς, την ενσωμάτωση από όλα τα συμβαλλόμενα μέρη της ρήτρας BIMCO IUU, την προαπαιτούμενη έκδοση αδειών μεταφόρτωσης από πράκτορες που εμπλέκονται στη μεταφόρτωση και την απαίτηση αδειών αλιείας από μηχανότρατες τρίτων μερών».
Ωστόσο, η εταιρεία έχει κατηγορηθεί και άλλη φορά για περιβαλλοντικές καταστροφές.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της Maritime Herald, στην εταιρεία Laskaridis Shipping επιβλήθηκε πρόστιμο ενός εκατομμύριου ευρώ το 2017 από το δικαστήριο της Βρέστης για διαρροή πετρελαίου από το πλοίο Thisseas, ένα μεταφορικό με σημαία Λιβερίας, στα ανοικτά των ακτών της Βρετάνης κατά το προηγούμενο έτος. Η Greenpeace ανέφερε ότι οι αδελφοί Λασκαρίδη, υποστήριξαν ότι το Εφετείο διαπίστωσε ότι δεν φταίνε, ωστόσο η υπόθεση παραμένει ανοιχτή. Το BIRN δεν κατάφερε να επιβεβαιώσει την έκβαση της υπόθεσης καθώς η Laskaridis Shipping αρνήθηκε να δώσει οποιαδήποτε πληροφορία ή εξήγηση.
Επίσης το 2017, τo πλοίο- ψυγείο Urugay, το οποίο διαχειρίζεται η Baltmed Reefer Services Ltd, μια θυγατρική της Laskaridis, βυθίστηκε περίπου 350 ναυτικά μίλια βορειοανατολικά των Νήσων Φώκλαντ μετά από πρόσκρουση με παγόβουνο.
Τη στιγμή της σύγκρουσης, το πλοίο βρισκόταν εντός της περιοχής CCAMLR και, σύμφωνα με την έκθεση του South Atlantic News Agency Merco Press, μετέφερε 560 τόνους βαρύ μαζούτ, μια ουσία απαγορευμένη στην Ανταρκτική. Η πλευρά Λασκαρίδη αρνήθηκε ότι το Uruguay μετέφερε αυτό το πετρέλαιο. Και τα 42 μέλη του πληρώματος εγκατέλειψαν το πλοίο με ασφάλεια.
Η οικογένεια: πλοία, ξενοδοχεία και περιβαλλοντικές ευαισθησίες
Το 1977 ο Πάνος και ο Θανάσης Λασκαρίδης ίδρυσαν την Lavinia Corporation, έναν ναυτιλιακό όμιλο σήμερα με 120 θυγατρικές, εκ των οποίων η κάθε μία έχει το δικό της πλοίο.
Ο στόλος τους περιλαμβάνει πετρελαιοφόρα, φορτηγά πλοία ομοειδών φορτίων και πλοία-ψυγεία. Τα περισσότερα από τα 20 πλοία-ψυγεία είναι εγγεγραμμένα στον Παναμά.
Η οικογένεια επίσης ελέγχει τα ιστορικά πεντάστερα ξενοδοχεία Μεγάλη Βρετανία και King George στην πλατεία Συντάγματος στην καρδιά της ελληνικής πρωτεύουσας, της Αθήνας. Τα αδέρφια κατέχουν μειοψηφικό πακέτο μετοχών στην ελληνική εταιρεία αερομεταφορών Aegean.
Εκτός από την ανάπτυξη της επιχείρησής της, η οικογένεια έχει επίσης καλλιεργήσει την εικόνα των εθνικών ευεργετών, με τον Θανάση Λασκαρίδη να προσφέρει 1,5 εκατομμύριο ευρώ για την ανακαίνιση της πλατείας Συντάγματος ενώ η εταιρεία δώρισε δύο πλοία, τον Ατλαντα Ι και τον Ηρακλή, στο ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό το 2019 και το 2020. Ως ανταπόδοση, η Ελληνίδα Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου έδωσε στον Πάνο Λασκαρίδη τον τίτλο του Υποναυάρχου επί τιμή.
H γενναιοδωρία τους αφορά και σε περιβαλλοντικούς σκοπούς.
Το οικογενειακό φιλανθρωπικό ίδρυμα Λασκαρίδη, βρίσκεται πίσω από μια σειρά από «πράσινες εκστρατείες», που αφορούν κυρίως παράκτιους καθαρισμούς. Η τελευταία δράση του αφορά μια καμπάνια για την εξάλειψη του πλαστικού μίας χρήσης στην Ελλάδα έως τον Ιούλιο του 2021.Το Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας συνεργάζεται με το Ίδρυμα Λασκαρίδη στην καμπάνια «Ελλάδα, ελεύθερη από πλαστικά μιας χρήσης».
Το 2019 το ίδρυμα λάνσαρε το «Project Typhoon» με στόχο τον καθαρισμό του συνόλου της ελληνικής ακτογραμμής.
