Τον Απρίλιο 2020, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) ανακοίνωσε τη «Διεθνή Πρωτοβουλία Δράσης για τον COVID-19», συνολικού ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων.

Προσφέροντας το ποσό των 16,5 εκ. ευρώ, το Ίδρυμα θα εξόπλιζε 15 νοσοκομεία της χώρας με 155 κλίνες εντατικής θεραπείας και 19 κλίνες αυξημένης φροντίδας, αναλαμβάνοντας τις απαραίτητες εργασίες ανακαίνισης και την εκπαίδευση προσωπικού. Στόχος του έργου ήταν η παράδοση και εγκατάσταση του εξοπλισμού μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2021 ώστε τα νοσοκομεία να είναι καλύτερα προετοιμασμένα για τα επόμενα κύματα της πανδημίας.

Το Reporters United ξετυλίγει το κουβάρι μιας δωρεάς στην οποία εμπλέκονται εκτός από τον δωρητή (Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος) και τον δωρεοδόχο (Ευαγγελισμό), κατασκευαστικές εταιρείες και η Hill International, η πολυεθνική που ανέλαβε, όπως τονίζει το ΙΣΝ, «αφιλοκερδώς» τη διαχείριση του έργου.

Αυτό επιτεύχθηκε στις περισσότερες περιπτώσεις. Εξαίρεση αποτέλεσαν το Πανεπιστημιακό Γ.Ν. Ηρακλείου και το Γενικό Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, στο οποίο είχε προγραμματιστεί να δημιουργηθούν 34 κλίνες ΜΕΘ.

Το Ίδρυμα σε newsletter του τον Απρίλιο του 2021 ενημέρωσε πως οι εργασίες που υπολείπονται για τους χώρους στα παραπάνω νοσοκομεία βρίσκονται σε αναστολή, βάσει των κατευθυντήριων γραμμών που έχουν οριστεί από το υπουργείο Υγείας, καθώς η λειτουργία τους ως νοσοκομείων αναφοράς για τον COVID-19 δεν επέτρεπε την εκτέλεση εργασιών εκείνη τη στιγμή.

Το κουβάρι της δωρέας

Αυτή όμως είναι η μισή αλήθεια. Γιατί και χώρος να υπήρχε, οι ΜΕΘ αυτές δεν ήταν έτοιμες. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Reporters United, η μη λειτουργία 12 εκ των κλινών ΜΕΘ που επρόκειτο να παραδοθούν στον Ευαγγελισμό, τη στιγμή μάλιστα που ήταν περισσότερο αναγκαίες από ποτέ, σχετίζεται με την ξαφνική αλλαγή των προδιαγραφών του έργου από τη διοίκηση του νοσοκομείου και ενώ οι 12 κλίνες βρίσκονταν σε πορεία παράδοσής τους.

Το Reporters United ξετυλίγει το κουβάρι μιας δωρεάς στην οποία εμπλέκονται εκτός από τον δωρητή (Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος) και τον δωρεοδόχο (Ευαγγελισμό), κατασκευαστικές εταιρείες και η Hill International, η πολυεθνική που, σύμφωνα με το ΙΣΝ, «παρείχε αφιλοκερδώς υποστήριξη για τη διαχείριση έργου».

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Το Ίδρυμα Νιάρχος δώρισε συνολικά 34 κλίνες ΜΕΘ στον Ευαγγελισμό. Οι κλίνες θα έπρεπε να παραδοθούν τον Φεβρουάριο 2021, την ώρα δηλαδή που η πρωτεύουσα βούλιαζε στο τρίτο και χειρότερο κύμα της πανδημίας.

Ο Ευαγγελισμός αλλάζει τις προδιαγραφές

Η κατασκευαστική εταιρεία ΕΚΤΕΡ είχε αναλάβει ένα κομμάτι της δωρεάς στον Ευαγγελισμό και συγκεκριμένα την τοποθέτηση 20 κλινών. Μέχρι τον Δεκέμβριο 2020, η διαδικασία έβαινε ομαλά καθώς τοποθετούνταν τα πρώτα οκτώ κρεβάτια εντατικής με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου που είχε εκπονήσει μελετητικό γραφείο το οποίο είχε οριστεί από τον δωρητή (ΙΣΝ).

Η εταιρεία που είχε επιλεγεί για να προμηθεύσει τις στήλες οροφής για παροχή στις 20 ΜΕΘ, η Γ. ΣΑΜΑΡΑΣ ΑΒΕΕ με έδρα τη Θεσσαλονίκη, έχοντας παραδώσει τον εξοπλισμό για τα οκτώ κρεβάτια, δεσμευόταν μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου να παραδώσει τις απαραίτητες συσκευές και για τις υπόλοιπες 12 κλίνες.

Στη διάρκεια της έρευνας μας, κανένας από τους εμπλεκόμενους φορείς που ρωτήσαμε δεν μας εξήγησε τον λόγο της ξαφνικής αλλαγής των προδιαγραφών ενώ εξελισσόταν η δωρεά.

Στα μέσα Δεκεμβρίου, ωστόσο, σε μια από τις τακτικές συσκέψεις που πραγματοποιούνταν στον Ευαγγελισμό για τις νέες ΜΕΘ, τα δεδομένα άλλαξαν. Στελέχη του νοσοκομείου αποφάσισαν τον «επανέλεγχο των προδιαγραφών για τις στήλες οροφής» στις καινούργιες ΜΕΘ.

«Το νοσοκομείο ήθελε μια αναβάθμιση της ποιότητας και ήθελε να βάλει καινούργιες προδιαγραφές», δήλωσε στο Reporters United ο Απόστολος Μπακογιάννης, Γενικός και Τεχνικός Διευθυντής της ΕΚΤΕΡ ΑΕ.

Πράγματι, με έγγραφο που αναρτήθηκε στη Διαύγεια, το νοσοκομείο ζητάει από την 1η Υγειονομική Περιφέρεια (ΥΠε) Αττικής έγκριση των (νέων) προδιαγραφών που θέτει για τις στήλες οροφής.

Είναι χαρακτηριστικό ότι παρότι το έγγραφο του Ευαγγελισμού έχει ως αντικείμενό του τις τεχνικές προδιαγραφές του έργου, αυτές παραλείπονται στην ανάρτηση στη Διαύγεια. (Η απόφαση του νοσοκομείου «εγκρίνει» τις «συνημμένες τεχνικές προδιαγραφές» αλλά στο αναρτημένο έγγραφο δεν είναι συνημμένες οι προδιαγραφές!)

Νιάρχος, Ευαγγελισμός, Hill International, ΥΠΕ: Κανείς δεν απαντά γιατί

Απευθυνθήκαμε στην 1η Υγειονομική Περιφέρεια Αττικής αφού από αυτήν και το Υπουργείο Υγείας ζήτησε στην απόφαση του έγκριση προδιαγραφών ο Ευαγγελισμός.

Σε απάντησή της στο R•U, η ΥΠε διευκρινίζει πως δεν είναι αρμοδιότητα της υπηρεσίας ο καθορισμός και ο έλεγχος των προδιαγραφών αλλά του αποδέκτη της δωρεάς.

Με άλλα λόγια, ο μεν Ευαγγελισμός λέει ότι η ΥΠε είναι (συν)αρμόδια, η δε ΥΠε λέει ότι ο μοναδικός υπεύθυνος είναι ο Ευαγγελισμός. Κανείς δεν θέλει να πάρει την ευθύνη της αλλαγής των προδιαγραφών του διαγωνισμού αλλά ταυτόχρονα κανείς δεν εμπόδισε την αλλαγή αυτή.

Στη διάρκεια της έρευνάς μας, κανένας από τους εμπλεκόμενους φορείς που ρωτήσαμε δεν μας εξήγησε τον λόγο της ξαφνικής αλλαγής των προδιαγραφών ενώ εξελισσόταν η δωρεά.

Οι αρχικές προδιαγραφές, σύμφωνα με τις οποίες είχαν παραδόθηκαν οι πρώτες οκτώ κλίνες, είχαν τεθεί από τους μελετητές του έργου, κύκλοι των οποίων αναφέρουν πως περιελάμβαναν το ελάχιστο που ζητάει το υπουργείο Υγείας για τις κλίνες εντατικής. Ήταν μάλιστα οι προδιαγραφές που ήταν επίσης αποδεκτές, όπως επιβεβαίωσε ο κ. Μπακογιάννης της ΕΚΤΕΡ, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αλλά και την εταιρεία Hill International.

Ρωτήσαμε τη Hill International ποιος ο λόγος της αλλαγής προδιαγραφών εν μέσω της εκτέλεσης του έργου αλλά και ποια είναι η διαδικασία διαχείρισης που ακολούθησε σε κάθε νοσοκομείο. Τόσο στην επικοινωνία μας μέσω email όσο και στην τηλεφωνική μας συνομιλία, η εταιρεία δήλωσε πως δεν μπορεί να απαντήσει σε κανένα από τα ερωτήματά μας και μας παρέπεμψε στη διοίκηση του νοσοκομείου.

Στον Ευαγγελισμό, για περαιτέρω διευκρινίσεις, μας παρέπεμψε και το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, διευκρινίζοντας αναφορικά με τη δικαιοδοσία του ευεργετημένου νοσοκομείου να ζητάει τον εξοπλισμό που επιθυμεί: «Το νοσοκομείο Ευαγγελισμός, το οποίο είναι και ο τελικός δικαιούχος της δωρεάς προς όφελος των ασθενών και της κοινωνίας , όπως όλα τα νοσοκομεία που συμπεριελήφθησαν στη δωρεά, εγκρίνει τις τελικές προδιαγραφές των μονάδων υπό την αρμοδιότητά του σε συνεργασία με τους τελικούς χρήστες – δηλαδή τους γιατρούς του νοσοκομείου».

Αυτό όμως που ισχυρίζεται το ΙΣΝ δεν είναι ακριβές. Στο άρθρο 3.3 της λεγόμενης «Συγγραφής Υποχρεώσεων» αναφέρεται: «Κανένα υλικό δεν θα προσκομίζεται στο Έργο αν δεν έχει εγκριθεί από τον Εργοδότη», δηλαδή το ΙΣΝ. Με άλλα λόγια το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ή έστω η Hill International, η οποία ως εκπρόσωπός του Ιδρύματος διαχειρίζεται το έργο, έχουν την ευθύνη για την τελική έγκριση.

Ο χαμένος και ο νικητής

Όπως δηλώνει ο κ. Μενέλαος Σαμαράς, διευθύνων σύμβουλος της Γ. Σαμαράς ΑΒΕΕ (στην οποία είχε ανατεθεί αρχικά το έργο), δεν ερωτήθηκε ποτέ αν η εταιρεία του θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις νέες προδιαγραφές.

Είμαστε πλέον στον Ιανουάριο του 2021. Έτσι, και ενώ το έργο βρισκόταν σε πορεία υλοποίησης, οι εργασίες για τις νέες ΜΕΘ διακόπτονται και η κατασκευαστική εταιρεία ΕΚΤΕΡ ξεκινά από την αρχή διαδικασία συλλογής προσφορών. Προσφορά κατέθεσαν οι εταιρείες Παπαποστόλου ΑΕ (μαζί με τη γερμανική Trumpf), Draeger Hellas (θυγατρική του γερμανικού ομίλου Draeger), η Πνοή αλλά και η Γ. Σαμαράς ΑΒΕΕ.

«Οι διαφορές στις προδιαγραφές ήταν τέτοιες ώστε να αποκλείσουν όλους τους άλλους διαγωνιζόμενους»

Μενέλαος Σαμαράς, διευθύνων σύμβουλος της Γ. Σαμαράς ΑΒΕΕ

Στο τέλος του Απριλίου (δηλαδή δύο μήνες μετά την ημερομηνία που θα έπρεπε να έχει παραδοθεί το έργο), η ΕΚΤΕΡ ενημερώθηκε πως ο νέος προμηθευτής που επιλέχθηκε είναι η εταιρεία Draeger. Όπως ανέφερε στο R•U ο κ. Μπακογιάννης της ΕΚΤΕΡ, η επιλογή του προμηθευτή έγινε από το ίδιο το νοσοκομείο. Ο Ευαγγελισμός, δηλαδή, επέλεξε την Draeger και έπειτα από τη θετική του εισήγηση, το Ίδρυμα ενέκρινε την προμήθεια της συγκεκριμένης εταιρείας.

Εκπρόσωποι δύο εκ των εταιρειών που συμμετείχαν στη διαδικασία έκαναν λόγο στο Reporters United για «αδιαφανή διαδικασία», δηλώνοντας ότι δεν έλαβαν ποτέ γνώση για το ποιος ήταν ο λόγος που επελέγη η Draeger.

«Μας είπαν ότι είμαστε οι φθηνότεροι, αλλά χωρίς να έχουμε ενημέρωση, δεν παρήγγειλαν από εμάς», δήλωσε ο Νίκος Τζουβελέκης, γενικός διευθυντής, της εταιρείας Πνοή, προσθέτοντας μάλιστα πως έπρεπε ο ίδιος να ρωτήσει ώστε να ενημερωθεί για το αποτέλεσμα της διαδικασίας. Όπως ισχυρίζεται, μία εκ των προδιαγραφών ήταν «φωτογραφική» καθώς μόνο η εταιρεία Draeger διαθέτει πενταεδρική κολώνα, ένα χαρακτηριστικό που όπως λέει δεν επηρεάζει την ουσία της συσκευής. «Η πενταεδρική κολώνα είναι πατέντα της Draeger, οι υπόλοιποι έχουμε συσκευές με τέσσερις έδρες», σημείωσε.

«Οι διαφορές στις προδιαγραφές ήταν τέτοιες ώστε να αποκλείσουν όλους τους άλλους διαγωνιζόμενους», σημείωσε με τη σειρά του ο Μενέλαος Σαμαράς.

Ο κ. Σαμαράς στάθηκε συγκεκριμένα στην προδιαγραφή της «αντισεισμικής συμπεριφοράς» που ζητήθηκε από το νοσοκομείο και η οποία έπρεπε να βεβαιώνεται από σχετικό πιστοποιητικό, το οποίο θα πρέπει να κατατεθεί μαζί με τα υπόλοιπα δικαιολογητικά. Όπως αναφέρει, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες του δεν υπήρξε καμία επεξήγηση από πλευράς του νοσοκομείου για το ποιες είναι ακριβώς οι προδιαγραφές και τα πρότυπα της αντισεισμικότητας που απαιτoύνται.

Κριτήριο που δεν υπάρχει ούτε στην Ελλάδα ούτε στην Ευρώπη

Ο κ. Μπακογιάννης (ΕΚΤΕΡ), από την πλευρά του, σχολίασε πως αυτό που εφαρμόζεται στον Ευαγγελισμό, με τα νέα κριτήρια που έχουν εισαχθεί, είναι «state of the art, η τελευταία λέξη της τεχνολογίας».

Ρωτήσαμε για τη συγκεκριμένη αντισεισμική προδιαγραφή, δύο ειδικούς της αντισεισμικής προστασίας στην Ελλάδα. Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις τους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη δεν υπάρχει νόμος που να προβλέπει την ύπαρξη αντισεισμικής συμπεριφοράς για ιατροτεχνολογικές συσκευές.

Συγκεκριμένα, ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας Νικήτας Παπαδόπουλος μας απάντησε πως «η ελληνική νομοθεσία δεν απαιτεί από τις ιατροτεχνολογικές συσκευές να επιδεικνύουν αντισεισμική συμπεριφορά αλλά από το ίδιο το κτήριο στο οποίο εγκαθίστανται».

Η διαφορά στον προϋπολογισμό για τις 12 κλίνες ΜΕΘ μετά την αλλαγή των κριτηρίων από το νοσοκομείο είναι 77.000 ευρώ. Το βασικότερο όμως είναι πως οι κλίνες αυτές δεν έχουν ακόμα εμφανιστεί στο νοσοκομείο, σύμφωνα με την ΕΚΤΕΡ.

Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκε και ο Κυριαζής Πιτιλάκης, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Σεισμικής Μηχανικής. «Δεν υπάρχει κάτι θεσμοθετημένο σε επίπεδο κανονισμού για τις συσκευές, που είναι μέσα στα κτήρια. Δεν υπάρχει ούτε σε ευρωπαϊκό, ούτε σε ελληνικό επίπεδο. Το μόνο που λέγεται και διδάσκεται εν είδει προτροπής είναι ότι όλα αυτά τα συστήματα πρέπει να είναι καλά στερεωμένα είτε στους τοίχους είτε στις κολώνες και τις οροφές. Είναι θέμα αγκύρωσης», διευκρίνισε.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι το αν θα μπορούσε το νοσοκομείο, ως δημόσιος φορέας, να θέσει ένα κριτήριο το οποίο να μην προβλέπεται από τη νομοθεσία — ερώτημα το οποίο ο Ευαγγελισμός αλλά και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι στη δωρειά (Ίδρυμα Νιάρχος, ΥΠΕ / Υπουργείο Υγείας, EKTΕΡ, Hill International) όπως είδαμε αποφεύγουν να απαντήσουν.

Η απάντηση της Draeger

Σε ερώτηση μας προς την ίδια την Draeger σχετικά με το αν πιστεύει ότι υπήρχε ανάγκη να απαιτηθεί η αντισεισμικότητα στις στήλες οροφής, η εταιρεία αρκέστηκε στο να αποκριθεί πως αυτό δεν αφορά την ίδια. Ρωτώντας συγκεκριμένα το τι συνεπάγεται το πιστοποιητικό αντισεισμικής συμπεριφοράς και σύμφωνα με ποια πρότυπα εκδόθηκε, η εταιρεία παρέθεσε τη δήλωση του CEO της: «Τα προϊόντα που αναπτύσσει η Draeger πληρούν τα υψηλότερα πρότυπα ποιότητας. Κάθε ένα από τα προϊόντα μας δοκιμάζεται αυστηρά σε ακραίες συνθήκες, από σπασμένα μπουκάλια έγχυσης έως δοκιμές σεισμού.

Η Draeger Hellas έχει επιλεχθεί και άλλες φορές από το νοσοκομείο για συνεργασία. Ιατρικοί κύκλοι μάλιστα ανέφεραν στο R•U πως η ποιότητα της εταιρείας, ειδικά σε κάποιο προϊόντα όπως οι αναπνευστήρες είναι πολύ υψηλή και δικαίως επιλέγεται. Μια από τις πιο πρόσφατες συνεργασίες της εταιρείας με το νοσοκομείο αναφέρεται και σε δελτίο τύπου της εταιρείας, η οποία τον φετινό Μάρτιο, ενημέρωσε για την εγκατάσταση 32 αναπνευστήρων για τις ΜΕΘ COVID-19 του Ευαγγελισμού.

Ιούλιος 2021: Οι ΜΕΘ ακόμα περιμένουν

Η διαφορά στον προϋπολογισμό για τις 12 κλίνες ΜΕΘ μετά την αλλαγή των κριτηρίων από το νοσοκομείο είναι 77.000 ευρώ. Το βασικότερο όμως είναι πως οι κλίνες αυτές δεν έχουν ακόμα τοποθετηθεί στο νοσοκομείο, σύμφωνα με την ΕΚΤΕΡ. Η τεχνική εταιρεία κατηγορεί την Σαμαράς λέγοντας ότι αρνείται να τοποθετήσει τα δίκτυα ιατρικών αερίων ώστε να προχωρήσει κανονικά το έργο. Αντίστοιχα, η εταιρεία Σαμαράς απαντά πως πλέον, μετά την ανάθεση των 12 ΜΕΘ σε άλλη εταιρεία, έχει ακυρωθεί το μισό αντικείμενο της σύμβασης ενώ εκκρεμούν οικονομικές διαφορές με την τεχνική εταιρεία ΕΚΤΕΡ και πως για αυτό τον λόγο δεν προχωράει στην ολοκλήρωση των υπόλοιπων εργασιών.

Σημειώνεται πως οι καινούργιες προδιαγραφές που έθεσε ο Ευαγγελισμός θα ισχύσουν και για τις υπόλοιπες 32 κλίνες ΜΕΘ που θα δοθούν στο νοσοκομείο χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Στ. Νιάρχος αλλα και στην κοινή δωρεά του Ιδρύματος ΙΣΝ, του Ανδρέα Μαρτίνου και της Αλίκης Περρωτή.

Το νοσοκομείο Ευαγγελισμός έχει ερωτηθεί για όλα τα παραπάνω και δεν απάντησε σε καμία από τις ερωτήσεις μας.

Editing: Νικόλας Λεοντόπουλος

Disclaimer: Η Αλεξία Καλαϊτζή το 2019 με υποτροφία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος συμμετείχε στο πρόγραμμα Journalism Video Workshop του πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη.