Μια σημαντική δίκη διεξάγεται την Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου στο Πολυμελές Πρωτοδικείο στην Ερμούπολη της Σύρου. Πρόκειται για την εκδίκαση τριών αγωγών συνολικού ύψους 3.000.000 ευρώ της εταιρείας OΝEX (ΟΝΕΞ), σημερινής ιδιοκτήτριας του Ναυπηγείου του Νεωρίου, σε βάρος των μελών της τοπικής περιβαλλοντικής οργάνωσης Παρατηρητήριο Ποιότητας Περιβάλλοντος Σύρου (ΠΠΠΣ), που αριθμεί 320 μέλη. Η εταιρεία κινείται δικαστικά εναντίον του προέδρου της οργάνωσης Στράτου Ζολώτα και του μέλους της Αλέξανδρου Μπίστη. 

Τα μέλη του Παρατηρητηρίου έχουν κινητοποιηθεί εδώ και ενάμιση χρόνο ζητώντας το αυτονόητο: Να τηρούνται οι όροι λειτουργίας του ναυπηγείου με βάση τη νομοθεσία και την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) και να πραγματοποιούνται συστηματικά οι σχετικοί έλεγχοι.

Από την έναρξη της επαναλειτουργίας του ναυπηγείου, το 2018, οι κάτοικοι της Ερμούπολης διαπίστωσαν σοβαρή επιβάρυνση της ατμόσφαιρας πάνω από την πόλη και έξω από τον χώρο του ναυπηγείου, την οποία απέδωσαν στο γεγονός ότι οι αμμοβολισμοί και οι βαφές των πλοίων γίνονται σε ανοιχτό χώρο. Παράλληλα, παρατηρήθηκαν σοβαρά προβλήματα ρύπανσης στη θάλασσα. Τα φαινόμενα αυτά οδήγησαν τον Ιούλιο του 2020 στην αυθόρμητη δημιουργία του Παρατηρητηρίου, με σκοπό να υπάρξει διαφάνεια και έλεγχος στην τήρηση των περιβαλλοντικών όρων για κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα.

Είχε προηγηθεί δημοσίευμα της Καθημερινής τον Φεβρουάριο του 2020, το οποίο ανέφερε ότι από δειγματοληψία που πραγματοποίησε η περιβαλλοντική οργάνωση Aegean Rebreath από το ίζημα του βυθού στη θέση Καρνάγιο του λιμανιού της πόλης, προέκυψαν μεγάλες συγκεντρώσεις (πολύ πάνω από τα επιτρεπτά όρια) βαρέων μετάλλων (χρώμιο, χαλκός, ψευδάργυρος, μόλυβδος, κάδμιο), έπειτα από ανάλυση των δειγμάτων από τον έγκυρο κρατικό φορέα ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών).

Το δημοσίευμα προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στην τοπική κοινωνία. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του βουλευτή του ΜέΡΑ25 Κρίτωνα Αρσένη, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δεσμεύτηκε ότι θα ανατεθεί στο ΕΛΚΕΘΕ η εκπόνηση εμπεριστατωμένης μελέτης. Σκοπός της θα ήταν μεταξύ άλλων ο προσδιορισμός των αιτιών της υπερσυγκέντρωσης, και επομένως και του ρυπαντή. Παρά τις δεσμεύσεις του υπουργείου, η μελέτη δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Μετά από άκαρπη αναμονή, το ΠΠΠΣ πήρε την πρωτοβουλία τον Δεκέμβριο του 2020 να στείλει επιστολή προς το υπουργείο Περιβάλλοντος θέτοντας ερώτημα για την τύχη της εξαγγελθείσας μελέτης.

Αυτή ήταν η αφορμή για το πρώτο εξώδικο από τον όμιλο ONEX, με το οποίο εγκαλούσε το ΠΠΠΣ ότι τον δυσφημεί και ότι φωτογραφίζει τη δραστηριότητά του ως τη μοναδική αιτία ρύπανσης στην Ερμούπολη, ζητώντας τους να αναιρέσουν το περιεχόμενο της επιστολής. Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με το ΠΠΠΣ, στην επιστολή του προς το υπουργείο δεν υπήρχε αναφορά στην ONEX. Όπως ήταν αναμενόμενο οι άνθρωποι του Παρατηρητηρίου αρνήθηκαν να προβούν σε οποιαδήποτε αναίρεση, με αποτέλεσμα να υποβληθεί σε βάρος τους η πρώτη αγωγή αποζημίωσης για δυσφήμιση, ύψους 1.000.000 ευρώ. 

Η αγωγή, αντί να κάμψει το Παρατηρητήριο, το κινητοποιεί. Ο πρόεδρός του Στράτος Ζολώτας και το μέλος του Αλέξανδρος Μπίστης τοποθετήθηκαν επί του θέματος σε σειρά ραδιοφωνικών σταθμών (Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ, Ράδιο Μέρα και Στο Κόκκινο), με αποτέλεσμα νέο μπαράζ εξώδικων και αγωγών, που έφτασαν τελικά τις τρεις, ενώ το συνολικό ποσό τα 3.000.000 ευρώ.

Πρόκειται προφανώς για υπεραντίδραση της εταιρείας, που είχε στόχο να στραφεί εναντίον κάθε είδους απόπειρας ελέγχου. 

Η τακτική αυτή εκ μέρους μεγάλων εταιρειών δεν είναι καινούρια, αλλά τελευταία έχει γιγαντωθεί, προκαλώντας αντιδράσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Της έχει αποδοθεί και συγκεκριμένη εύγλωττη ονομασία: SLAPP (Strategic lawsuits against public participation – Στρατηγικές νομικές αγωγές ενάντια στη συμμετοχή του κοινού). Συνήθως στρέφεται εναντίον δημοσιογράφων, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την αγωγή της Ελληνικός Χρυσός σε βάρος της δημοσιογράφου του AlterThess Σταυρούλας Πουλημένη, με την οποία της ζητούσαν αποζημίωση ύψους 100.000 ευρώ, υπό το πρόσχημα της παράνομης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων. Η πρωτοτυπία της ONEX είναι ότι επιλέγει να στραφεί εναντίον απλών πολιτών, μόνο και μόνο επειδή είναι ενεργοί και επιμένουν ότι οι νόμοι και οι περιβαλλοντικές προδιαγραφές για τη λειτουργία των επιχειρήσεων πρέπει να τηρούνται. 

Η ειρωνεία είναι ότι μετά την αποτυχία του να προχωρήσει στην έρευνα για τις συνθήκες λειτουργίας του Νεωρίου, το κράτος φαίνεται να έχει επιλέξει νέα οδό: Να αναθέσει στον Δήμο και την Περιφέρεια να πραγματοποιήσουν την έρευνα με χρηματοδότη… μαντέψτε ποιον. Την ίδια την ONEX! Πάντως, ούτε αυτή η εξ ορισμού διάτρητη έρευνα έχει προχωρήσει ακόμα.

Το βέβαιο είναι ότι με τέτοιες τακτικές είναι αδύνατον να εξαναγκαστούν οι πολίτες να σιωπήσουν, πολύ περισσότερο όταν έχουν εμπεριστατωμένα στοιχεία για να αποκρούσουν τις κατηγορίες. Αντιθέτως, όλη αυτή η διαδικασία έχει συσπειρώσει την τοπική κοινωνία. Τα μέλη της ΠΠΠΣ αυξάνονται συνεχώς, ενώ στο πλευρό τους στέκονται ήδη μεγάλες περιβαλλοντικές οργανώσεις όπως το WWF και η Greenpeace, δεκάδες τοπικά σωματεία, γιατροί, δάσκαλοι, γονείς, μηχανικοί, πανεπιστημιακοί, που αποτελούν έναν μακρύ κατάλογο δημοσιευμένο στον ιστότοπο της ΠΠΠΣ. Παράλληλα, σε κείμενο υποστήριξης που φιλοξενείται στη διαδικτυακή πλατφόρμα AVAAZ έχουν συγκεντρωθεί ήδη περισσότερες από 1.000 υπογραφές συμπαράστασης.

Το ανησυχητικό είναι ότι όλη αυτή τη συσπείρωση των κατοίκων προσπαθεί να φρενάρει μια αντισυσπείρωση των αρχών. Σύμφωνα με καταγγελίες του ΠΠΠΣ, σε υποστήριξη του μηχανισμού της ONEX προστρέχουν ο Δήμος, το σωματείο των εργαζομένων της εταιρείας, πολιτευτές του νομού, εκπρόσωποι εκκλησιών και του λιμενικού. Την υποστήριξή του στην (ελληνοαμερικανικών συμφερόντων) ONEX έχει επανειλημμένα εκφράσει με δημόσιες τοποθετήσεις του ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα Τζέφρι Πάιατ (παραδείγματα από το 2017, το 2018, το 2019, το 2020, το 2021). 

Την ίδια ώρα ο τοπικός Τύπος σιωπά. Ένα φαινόμενο που το είδαμε, με ορισμένες διαφοροποιήσεις, να λειτουργεί με θλιβερά αποτελέσματα και στις Σκουριές.