Στις 29 Νοεμβρίου 2021, στα πλαίσια κοινής δημοσιογραφικής έρευνας του Solomon και του Reporters United αναφορικά με τη διάθεση ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη στέγαση των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, ο δημοσιογράφος Κώστας Κουκουμάκας απέστειλε μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας ερωτήματα προς τη ΜΚΟ Hopeten.

(Tον Ιανουάριο του 2021 το Solomon είχε δημοσιεύσει εκτενές ρεπορτάζ για τη Hopeten όταν ακόμη λεγόταν Hopeland.)

Στις 6 Δεκεμβρίου 2021, η Hopeten ανταποκρίθηκε στην αλληλογραφία, προσκαλώντας τον συνάδελφο σε συνάντηση στα γραφεία της. Κατόπιν συνεννόησης, η συνάντηση πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες μετά, στις 10 Δεκεμβρίου 2021. Στη συνάντηση παρευρέθηκαν η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της Hopeten κ. Μάρα Σαμαρά, ο διευθυντής της εταιρείας κ. Νικόλαος Βλάχος, καθώς και ο δημοσιογράφος του Solomon Φάνης Κόλλιας.

Η πλευρά της Hopeten ζήτησε να μην ηχογραφηθεί η συνέντευξη, αλλά δέχτηκε οι συνάδελφοι να κρατούν σημειώσεις. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, οι εκπρόσωποι της Hopeten έδωσαν απαντήσεις σε αρκετά από τα ερωτήματα που είχαμε θέσει μέσω μέιλ προς την οργάνωση.

Δέκα μέρες αργότερα, στις 20 Δεκεμβρίου 2021, και χωρίς να έχει μεσολαβήσει περαιτέρω επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές, η Hopeten απέστειλε εξώδικο στο Solomon και το Reporters United. Εκπροσωπούμενη από τον δικηγόρο κ. Νικόλαο Αγαπηνό, η Hopeten διαμαρτύρεται για την «αντιδεοντολογική, μεροληπτική και κακόπιστη» συμπεριφορά μας σε βάρος της και καλεί τα δύο δημοσιογραφικά Μέσα να απέχουν «εφεξής από κάθε ενέργεια που μπορεί να προσβάλει το κύρος και τη φήμη» της.

Πέραν των χαρακτηρισμών που αφορούν τη δουλειά μας, και την υποβολή ερωτημάτων για το εάν ο συνάδελφος Κώστας Κουκουμάκας (μέλος της ΕΣΗΕΑ, με πολυετή συνεργασία με ελληνικά και ξένα ΜΜΕ) είναι πράγματι δημοσιογράφος, στο εξώδικο υπάρχουν εκτενή αποσπάσματα που προκαλούν ειλικρινή απορία. Πιο συγκεκριμένα γίνεται αναφορά:

• στον πρώην δήμαρχο Αθηναίων και νυν βουλευτή του Κινήματος Αλλαγής Γιώργο Καμίνη,
• στον πρώην αναπληρωτή υπουργό Υγείας και νυν βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ Παύλο Πολάκη,
• στον δισεκατομμυριούχο Τζορτζ Σόρος,
• σε μια άλλη ΜΚΟ που δραστηριοποιείται στο προσφυγικό, τη Solidarity Now,
• αλλά και στις «επιδόσεις της χώρας στη διαχείριση του μεταναστευτικού» που «έχουν βελτιωθεί σημαντικά τον τελευταίο καιρό» δημιουργώντας ερωτηματικά για το εάν το κείμενο έχει συνταχθεί από φορέα της κοινωνίας των πολιτών ή την κυβέρνηση.

Το πλήρες κείμενο του εξωδίκου της Hopeten μπορεί να βρεθεί εδώ.

Στην απάντησή μας, το Solomon και το Reporters United, καταστήσαμε σαφές πως η δική μας στάση θα παραμείνει αποκλειστικά στο πλαίσιο της δημοσιογραφικής μας λειτουργίας. Καλέσαμε ακόμη μία φορά την Hopeten να απαντήσει στα ερωτήματα δημοσίου ενδιαφέροντος που δεν είχαν απαντηθεί. Το πλήρες κείμενο της απάντησής μας μπορεί να βρεθεί [εδώ].

Μάρτιος 2021: Η Hopeten μας προτείνει συνεργασία!

Στον ενάμιση χρόνο δημοσιογραφικής μας ενασχόλησης με το θέμα, δεν είναι η πρώτη φορά που η ΜΚΟ μας καλεί, μέσω εξώδικης διαμαρτυρίας, να απέχουμε από τη δημοσιογραφική κάλυψη των δραστηριοτήτων της.

Ακριβώς πριν από έναν χρόνο, στις 22 Ιανουαρίου 2021, το Solomon δημοσίευσε ρεπορτάζ με θέμα τη διάθεση σημαντικών οικονομικών κονδυλίων από το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου στη ― νεοσύστατη τότε ― Hopeland (που λίγο μετά μετονομάστηκε σε Hopeten) για τη στέγαση χιλιάδων αιτούντων άσυλο.

Η περίπτωση της συγκεκριμένης ΜΚΟ είχε σαφές δημοσιογραφικό ενδιαφέρον, καθώς μέσα σε ελάχιστο διάστημα από την ίδρυσή της και δίχως καμία πρότερη εμπειρία, όχι απλώς στην παροχή της συγκεκριμένης υπηρεσίας, αλλά εν γένει στο κομμάτι του προσφυγικού, η Hopeten είχε εξασφαλίσει ποσό άνω των 7 εκατ. ευρώ για δεκαπέντε μήνες!

Λίγο καιρό μετά τη δημοσίευση του ρεπορτάζ, τον Μάρτιο του 2021, η υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της Hopeten επικοινώνησε επανειλημμένα με τον δημοσιογράφο Σταύρο Μαλιχούδη, ο οποίος υπέγραφε το σχετικό ρεπορτάζ, και ζήτησε να τον συναντήσει.

Στη διάρκεια της συνάντησης, που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία του Solomon, η κ. Σαμαρά απηύθυνε πρόταση συνεργασίας προς τον συνάδελφό μας και το Solomon, που θα αφορούσε στη δημιουργία καναλιού στο YouΤube, με αντικείμενο την ανάρτηση συνεντεύξεων που θα έπαιρνε ο συνάδελφός μας από ωφελούμενους των προγραμμάτων της Hopeten.

Εκφράζοντας και το γενικότερο αίσθημα των συναδέλφων του, ο Σταύρος Μαλιχούδης απέρριψε την πρόταση συνεργασίας την ίδια στιγμή, εξηγώντας ότι κάτι τέτοιο θα παραβίαζε τους κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας, δεδομένης και της δημοσίευσης που είχε προηγηθεί.

Ιούλιος 2021: Το πρώτο εξώδικο

Στις 14 Ιουλίου 2021, ο Σταύρος Μαλιχούδης απηύθυνε για λογαριασμό του Solomon περαιτέρω ερωτήματα στη Hopeten, ζητώντας πληροφορίες σχετικά με τη δημοσιοποίηση ορισμένων στοιχείων της ΜΚΟ που είχαν αναρτηθεί στο Μητρώο Επιχορηγούμενων Φορέων του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Συγκεκριμένα, βάσει των δημοσιευμένων στοιχείων, η Hopeten εμφανιζόταν να έχει πραγματοποιήσει οικονομικές συναλλαγές εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ συνολικά με μια εταιρεία με έδρα εκτός Αθηνών.

Ωστόσο, από τη δημοσιογραφική μας έρευνα προέκυπτε ότι η εν λόγω εταιρεία είχε λάβει χρήματα από τη Hopeten προτού να έχει ακόμη προβεί σε νόμιμη φορολογική έναρξη εργασιών. Με άλλα λόγια, κατά το διάστημα που η εταιρεία εμφανιζόταν βάσει του Μητρώου να λαμβάνει σημαντικά ποσά από την Hopeten, ήταν ακόμα (κυριολεκτικά) ανύπαρκτη.

Θεωρήσαμε, λοιπόν, υποχρέωσή μας, στα πλαίσια της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, να απευθύνουμε προς τη Hopeten σχετικά ερωτήματα μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Ο διευθυντής της Hopeten κ. Νικόλαος Βλάχος μας απάντησε ότι τα στοιχεία που είχαν δημοσιευθεί αποτελούσαν «εκ παραδρομής λάθος» και πως δεν προκύπτει κάποιο ζήτημα, αφού το «λάθος» αυτό είχε πλέον διορθωθεί, ενδεχομένως χάρη και στη δική μας έρευνα και υπόδειξη.

Μέσω της απάντησης του διευθυντή της, η Hopeten μας κάλεσε να απέχουμε από οποιαδήποτε «αναληθή» και «συκοφαντική» αναφορά που μπορεί να προσβάλει «τη φήμη, την αξιοπιστία, το έργο και τη φερεγγυότητα» της εταιρείας, «με σκοπό την εξυπηρέτηση ιδιοτελών και αθέμιτων συμφερόντων τρίτων προσώπων», δίχως να διευκρινίζεται ποια είναι αυτά.

Εμείς συνεχίζουμε το ρεπορτάζ

Κατά τη διάρκεια της ίδιας δημοσιογραφικής έρευνας με θέμα τη διάθεση ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη στέγαση των αιτούντων άσυλο στην Ελλάδα, δεν ήταν μόνον η Hopeten που με νομικές της ενέργειες προσπάθησε να αποτρέψει τη δημοσίευση του ρεπορτάζ μας.

Στις 30 Νοεμβρίου 2021, σε απάντηση ερωτημάτων για το ίδιο θέμα που είχε θέσει μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας η δημοσιογράφος Ηλιάνα Παπαγγελή προς ελληνική εταιρεία real estate, λάβαμε εξώδικη απάντηση μέσω της δικηγόρου της εταιρείας που μας καλούσε να απέχουμε «από οποιαδήποτε συκοφαντική και δυσφημιστική αναφορά», καθώς και «από κάθε αναφορά ή συσχέτιση της εταιρείας με το μεταναστευτικό, τους εν Ελλάδι πρόσφυγες και τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο τομέα αυτό», σε διαφορετική περίπτωση «​​θα προσφύγου[ν] ενώπιον της δικαιοσύνης».

Το φαινόμενο της αποστολής εξωδίκων ή ακόμη και της υποβολής αγωγών εις βάρος δημοσιογράφων ή Μέσων, πριν καν από τη δημοσίευση του ρεπορτάζ τους, από εμπλεκομένους που με αυτόν τον τρόπο πιθανόν επιχειρούν να αποτρέψουν τη δημοσίευση στοιχείων που ίσως θεωρούν επιβαρυντικά, καταγράφεται διαρκώς και περισσότερο στην Ευρώπη.

Οι στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού (SLAPP στα αγγλικά), όπως αυτά τα περιστατικά ονομάζονται, θέτουν στο στόχαστρο δημοσιογράφους που στέκονται επικριτικά απέναντί σε ισχυρά συμφέροντα, αλλά σκοπός τέτοιων αγωγών δεν είναι να κερδηθεί η ίδια η δικαστική υπόθεση.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με την καταχρηστική αυτή πρακτική. Τον Ιανούαριο του 2021, η εταιρεία Ανταποδοτική Ανακύκλωση απέστειλε μέσω του δικηγόρου της Αλέξη Κούγια εξώδικο εναντίον του Reporters United και του ρεπόρτερ Θοδωρή Χονδρόγιαννου ως απάντηση στις δημοσιογραφικές ερωτήσεις που είχαμε στείλει στην εταιρεία – δηλαδή πριν καν δημοσιεύσουμε το ρεπορτάζ. (Για την υπόθεση περισσότερα εδώ.)

Όπως σημειώνουν οι διεθνείς δημοσιογραφικές ενώσεις, που κρούουν τον κώδωνα για τη διόγκωση του φαινομένου, σκοπό έχουν να εξαντλήσουν τους δημοσιογράφους που διερευνούν ζητήματα δημοσίους ενδιαφέροντος οικονομικά, ψυχολογικά, και ηθικά.