Συγκάλυψη #2: Πώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη προσπαθεί (ξανά) να κλείσει την υπόθεση Κουκάκη

Γιατί η «αυτεπάγγελτη» παρέμβαση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας για τις υποκλοπές της ΕΥΠ φαίνεται να υποκρύπτει μια ακόμα προσπάθεια του Μαξίμου να συγκαλύψει την υπόθεση. Παρά τις αποκαλύψεις η κυβέρνηση εξακολουθεί να παραπληροφορεί ενώ οι διωκτικές αρχές δεν έχουν ακόμα πραγματοποιήσει έρευνα στα γραφεία της εταιρείας που σχετίζεται με το παράνομο λογισμικό.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου
21 Απριλίου 2022
Συγκάλυψη #2: Πώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη προσπαθεί (ξανά) να κλείσει την υπόθεση Κουκάκη
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου
21 Απριλίου 2022
Επεξεργασία βίντεο: Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη

Τη Δευτέρα 18 Απριλίου ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου ρωτήθηκε στην ενημέρωση των δημοσιογράφων για την έρευνα του Reporters United που απέδειξε ότι το καλοκαίρι του 2020 ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης παρακολουθούνταν μέσω υποκλοπών από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ). Απαντώντας σε ερώτηση του ρεπόρτερ του Documento Μηνά Κωνσταντίνου, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος προσπάθησε να υπερασπιστεί τους χειρισμούς του Μαξίμου. Την ίδια ώρα γινόταν γνωστή η διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης από την Εισαγγελία Αθηνών για το θέμα. 

Από τις δηλώσεις Οικονόμου προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:

  • Πρώτον, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος δεν διέψευσε την παρακολούθηση του δημοσιογράφου από την ΕΥΠ. 
  • Δεύτερον, οι απαντήσεις του περιέχουν παραπλανητικές και ανακριβείς πληροφορίες.
  • Τρίτον, είναι η δεύτερη φορά που η κυβέρνηση χρησιμοποιεί μια θεσμική μεθόδευση για να «κλείσει» την υπόθεση. Η πρώτη ήταν την άνοιξη του 2021 όταν με τροπολογία προσπάθησε να κρύψει τα ίχνη της υπόθεσης Κουκάκη. Η δεύτερη φαίνεται να είναι η παρέμβαση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ), μιας αρχής που είναι παντελώς αναρμόδια για το ζήτημα και ταυτόχρονα ο επικεφαλής της συνδέεται με στενούς δεσμούς ετών με τον πρωθυπουργό.

Απόσπασμα από τη συνέντευξη Τύπου του Γιάννη Οικονόμου, όπου απαντά σε ερώτημα για τις υποκλοπές συνομιλιών σε βάρος του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη

1. Η παρέμβαση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας

Κυβερνητικός εκπρόσωπος: «Όπως έχω ενημερωθεί, έχει παρέμβει αυτεπαγγέλτως η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, να διερευνήσει το όλο ζήτημα σε όλη του τη διάσταση, να ζητήσει τη συνδρομή, στο τεχνικό σκέλος, της αρμόδιας Ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών, σε ό,τι αφορά τον τομέα των δικών της αρμοδιοτήτων».

Η υπόθεση Κουκάκη αφορά την άρση του απορρήτου τηλεπικοινωνιών και στην Ελλάδα υπάρχει μόνο μία Αρχή αρμόδια γι’ αυτό: η Ανεξάρτητη Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ). Ενδεχομένως, θα μπορούσε και η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα να διεκδικεί αρμοδιότητα. Αντιθέτως, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας δεν έχει καμία σχέση με το θέμα, όπως άλλωστε προκύπτει κι από τις αρμοδιότητές της. 

Ο Στέφανος Λουκόπουλος, διευθυντής του Vouliwatch, ο οποίος παρακολουθεί εδώ και χρόνια το έργο των ανεξάρτητων αρχών, λέει στο Reporters United: «Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι αρμοδιότητες της ΕΑΔ, όπως ορίζονται στον ν. 4622/2019, δεν καλύπτουν σε καμία περίπτωση την ουσία της συγκεκριμένης υπόθεσης, η οποία αφορά μια ξεκάθαρη παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών και της ιδιωτικότητας δημοσιογράφου». 

Πράγματι, η ΕΑΔ έχει απορροφήσει τις αρμοδιότητες πέντε ελεγκτικών σωμάτων και της Γενικής Γραμματείας Καταπολέμησης της Διαφθοράς. Καμία από αυτές τις υπηρεσίες δεν έχει σχέση με το απόρρητο των επικοινωνιών. 

«Επιπρόσθετα, ως στόχος της ΕΑΔ ορίζεται ο εντοπισμός και η καταστολή πράξεων διαφθοράς καθώς και η πρόληψη τους, αλλά επουδενί η προστασία της ιδιωτικότητας και του απορρήτου των επικοινωνιών», λέει ο κ. Λουκόπουλος, και καταλήγει: 

«Το γεγονός ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η ΕΑΔ αντιδρά σχεδόν αστραπιαία και αυτοβούλως αναλαμβάνοντας στην ουσία τις αρμοδιότητες μιας άλλης ανεξάρτητης αρχής, εν προκειμένω της ΑΔΑΕ, εγείρει εύλογους προβληματισμούς για την ορθή λειτουργία των ανεξάρτητων αρχών».

Η «αυτεπάγγελτη» παρέμβαση της ΕΑΔ είναι πράγματι μυστηριώδης. Η είδηση προκύπτει μόνο από τις δηλώσεις του κυβερνητικού εκπροσώπου. Η ίδια η ΕΑΔ δεν το έχει ανακοινώσει πουθενά: Ούτε στον ιστότοπό της ούτε στα κοινωνικά δίκτυα. Παράλληλα όλα τα δημοσιεύματα αναφέρουν την κυβέρνηση ως πηγή της πληροφορίας.

Ο κ. Μητσοτάκης έχει απόλυτη ευθύνη για την ΕΥΠ, αφού με απόφασή του αμέσως μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης στις 8 Ιουλίου 2019 έθεσε την υπηρεσία υπό τον άμεσο έλεγχό του.

Επικοινωνήσαμε για το θέμα με την ΕΑΔ. Στην πρώτη μας επαφή δήλωσε άγνοια. Σε νέα επικοινωνία, αυτή τη φορά με το γραφείο τύπου της Αρχής, η Λυδία Αδαμοπούλου ζήτησε χρόνο για να ενημερωθεί από τη διοίκηση για το αν υπάρχει έρευνα της Αρχής. Υποβάλαμε ερώτημα γραπτώς και στη συνέχεια ενημερωθήκαμε τηλεφωνικά πως πράγματι «η Αρχή έχει ξεκινήσει μια αυτεπάγγελτη έρευνα», όμως «προς το παρόν δεν θα υπάρξει ανακοίνωση». Ως προς το θέμα της αρμοδιότητας της ΕΑΔ σε ένα θέμα απορρήτου των επικοινωνιών, η κ. Αδαμοπούλου είπε ότι θα επικοινωνήσει με τους επικεφαλής για να μας ενημερώσει. Ως αυτή τη στιγμή, δεν έχουμε λάβει απάντηση.

Και ενώ η κυβέρνηση έχρισε την ΕΑΔ ως βασική αρμόδια για τη διερεύνηση της υπόθεσης, η θεσμικά αρμόδια αρχή, η ΑΔΑΕ, μία μέρα μετά τις κυβερνητικές δηλώσεις, αποφάσισε τη διενέργεια ελέγχου στην εταιρεία Intellexa, κατόπιν καταγγελίας του Θανάση Κουκάκη. Πρόκειται για την εταιρεία που σχετίζεται με το λογισμικό υποκλοπών Predator, σύμφωνα με την έρευνα του inside story.

Τίθενται εύλογα δύο ερωτήματα: 

  • Πώς ανακοίνωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος την «αυτεπάγγελτη» παρέμβαση της «ανεξάρτητης» Εθνικής Αρχής Διαφάνειας πριν το ανακοινώσει η ίδια;
  • Γιατί έσπευσε «αυτεπαγγέλτως» να παρέμβει η Εθνική Αρχή Διαφάνειας σε ένα θέμα για το οποίο δεν προκύπτει από πουθενά αρμοδιότητά της; 

Το Reporters United έχει ήδη αναφερθεί στον ρόλο της ΕΑΔ σε παλαιότερο ρεπορτάζ, για την υπόθεση της οδηγίας για τους whistleblowers. Γράφαμε τότε:

Με την αλλαγή της κυβέρνησης τον Ιούλιο του 2019 το Μέγαρο Μαξίμου επιλέγει ουσιαστικά να καταργήσει τη Γενική Γραμματεία και να μεταφέρει τις αρμοδιότητές της στην (ανεξάρτητη) Εθνική Αρχή Διαφάνειας – τόσο ανεξάρτητη ώστε επικεφαλής της διορίζεται (με διαδικασία που αμφισβητείται από την αντιπολίτευση ως «σκανδαλώδης») ένας πρώην συνεργάτης ή και κουμπάρος, σύμφωνα με δημοσιεύματα, του ίδιου του πρωθυπουργού: Ο Άγγελος Μπίνης.

2. Ο πρωθυπουργός έχει την ευθύνη για την ΕΥΠ

Κυβερνητικός εκπρόσωπος: «Σε ό,τι αφορά την κυβέρνηση, θα ήταν εξαιρετικά προβληματικό να γνωρίζω εγώ και η κυβέρνηση εάν αυτά που λέτε ισχύουν και αν αυτά που διακινούνται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης [ισχύουν]. Και το ίδιο θα ίσχυε για όποιο πρόσωπο κι αν επρόκειτο, όχι μόνο για δημοσιογράφο, αλλά και για οποιοδήποτε άλλο».

Η κυβέρνηση λέει ότι δεν γνωρίζει τι κάνει η ΕΥΠ, με άλλα λόγια δεν ελέγχει μια κρατική υπηρεσία που μπορεί να προχωρά σε χιλιάδες άρσεις απορρήτου. 

Όμως ο κ. Μητσοτάκης έχει απόλυτη ευθύνη για όσα πράττει η ΕΥΠ. Κι αυτό γιατί ο ίδιος ο πρωθυπουργός, με απόφασή του πριν καν περάσουν ώρες από τον σχηματισμό κυβέρνησης στις 8 Ιουλίου 2019, έθεσε την υπηρεσία υπό τον άμεσο έλεγχό του.

Όπως αναφέρει το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ: Τεύχος Α’/119/8.7.2019): «Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών η οποία συστάθηκε με το άρθρο 1 του ν.δ. 2421/1953 και μετονομάστηκε και οργανώθηκε με το ν. 1645/1986 και το ν. 3649/2008 (Α’ 39) μεταφέρεται, ως σύνολο αρμοδιοτήτων, θέσεων, και προσωπικού, στον Πρωθυπουργό». 

Απόσπασμα του ΦΕΚ με την υπαγωγή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών στον Πρωθυπουργό.

3. Η Εισαγγελέας μέσα στο κτίριο της ΕΥΠ

Κυβερνητικός εκπρόσωπος: «Υπάρχει ένα πολύ ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία όλων των εμπλεκομένων, των αρχών, της ΑΔΑΕ [ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών], των παρόχων τηλεφωνίας. Καταλυτικός είναι ο ρόλος της ανεξάρτητης δικαιοσύνης, του εισαγγελέα που υποδέχεται τα αιτήματα [σ.σ.: για την άρση του απορρήτου] και ανάλογα αποφασίζει».

Αρμόδια Εισαγγελέας για την έκδοση των διατάξεων που αφορούν την άρση του απορρήτου (χωρίς τις οποίες είναι παράνομες οι υποκλοπές των συνομιλιών) είναι η εισαγγελέας Εφετών Βασιλική Βλάχου, η οποία όμως στεγάζεται μέσα στο κτίριο της ΕΥΠ στην Κατεχάκη. 

Η κυβέρνηση γνωρίζει εδώ και 10 ημέρες ότι το λογισμικό υποκλοπών Predator χρησιμοποιείται στην Ελλάδα. Η εταιρεία που σχετίζεται με αυτό έχει γραφεία στην Αθήνα. Γιατί οι αρχές δεν έχουν πραγματοποιήσει έρευνα στα γραφεία της;

Σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις πεπραγμένων της ΑΔΑΕ, μόνο για το 2020, έγιναν 13.751 άρσεις απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας, με κάθε διάταξη να μπορεί δυνητικά να αναφέρεται σε παραπάνω από έναν αριθμό τηλεφώνου. Αν η κυβέρνηση θέλει να αποδείξει ότι η δικαιοσύνη ελέγχει ουσιαστικά και όχι στους τύπους τα αιτήματα της ΕΥΠ, ας δημοσιεύσει στοιχεία που να δείχνουν το ποσοστό των αιτημάτων που γίνονται δεκτά ή απορρίπτονται, ώστε να διαπιστώσουμε αν γίνεται ή όχι μαζική αποδοχή των σχετικών αιτημάτων της ΕΥΠ. 

Ο κ. Οικονόμου λέει ότι είναι «καταλυτικός ο ρόλος του εισαγγελέα» στη διαδικασία άρσης του απορρήτου. Δεν λέει όμως πως στις υποθέσεις στις οποίες η ΕΥΠ επικαλείται «λόγους εθνικής ασφάλειας» η εισαγγελέας που εξετάζει το αίτημα γνωρίζει μόνο τον αριθμό που τίθεται υπό παρακολούθηση. Δεν γνωρίζει ούτε ποιο είναι το πρόσωπό αυτό ούτε ποιος είναι ο λόγος που παρακολουθείται.

Το κτίριο της ΕΥΠ στην Κατεχάκη

4. Το ψέμα της εναρμόνισης με την Ευρώπη

Κυβερνητικός εκπρόσωπος: «Αυτό είναι το πλαίσιο [σ.σ.: για την άρση του απορρήτου] που ακολουθείται σε όλη την Ευρώπη. Πάντοτε η χώρα μας είναι, η διαδικασία αυτή είναι πλήρως ενσωματωμένη με ό,τι ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη». 

Αυτή η δήλωση είναι ψευδής. Ο πρόεδρος της ΑΔΑΕ Χρήστος Ράμμος και άλλα δύο μέλη της ΑΔΑΕ (η νομικός Αικατερίνα Παπανικολάου και ο Καθηγητής Ασφάλειας Πληροφοριακών Συστημάτων Στέφανος Γκρίτζαλης) έχουν από τον Μάρτιο 2021 εξηγήσει με επιστημονικό άρθρο τους πως η αλλαγή του νόμου από την κυβέρνηση Μητσοτάκη ενδέχεται να παραβιάζει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και το ευρωπαϊκό δίκαιο, υιοθετώντας πρακτικές για τις οποίες έχουν καταδικαστεί από το δικαστήριο του Στρασβούργου η Ρωσία, η Ουγγαρία και η Βουλγαρία. 

Απόσπασμα από το επιστημονικό άρθρο των μελών της ΑΔΑΕ στο Constitutionalism.

5. Το ψέμα για την «αυτονόητη» τροπολογία

Κυβερνητικός εκπρόσωπος: «Η τροπολογία [σ.σ.: για την απαγόρευση γνωστοποίησης της υποκλοπής για λόγους εθνικής ασφάλειας] έχει κάνει το αυτονόητο. Όταν δημιουργείται ένας λόγος εθνικής ασφάλειας κάποιος να παρακολουθείται, είναι αυτονόητο ότι αυτός ο κάποιος δεν μπορεί ν’ απευθυνθεί κάπου και να του πουν αν παρακολουθείται».

Καταρχάς, αυτό που ο κ. Οικονόμου θεωρεί «αυτονόητο» αντιβαίνει, όπως δείξαμε στο ακριβώς προηγούμενο σημείο, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Αλλά και επί της ουσίας, ο κ. Οικονόμου παραποιεί τη νομική πραγματικότητα. Μέχρι να ψηφιστεί η τροπολογία της κυβέρνησης, η νομοθεσία προέβλεπε ότι μετά τη λήξη του μέτρου της άρσης του απορρήτου κάποιου πολίτη (μετά δηλαδή το τέλος της παρακολούθησης), η ΑΔΑΕ μπορούσε – είχε δηλαδή τη δυνατότητα, όχι την υποχρέωση, και αυτό υπό αυστηρούς όρους – να γνωστοποιεί στον θιγόμενο την άρση, είτε αυτή έγινε για διακρίβωση σοβαρών εγκλημάτων είτε για λόγους εθνικής ασφάλειας, και αυτό μόνο μετά από αίτημα προς την ΕΥΠ. Προϋπόθεση για τη γνωστοποίηση ήταν να μην διακυβεύεται ο σκοπός για τον οποίο διατάχθηκε η άρση του απορρήτου. Άρα αυτό μπορούσε να γίνει μόνο μετά τη λήξη της παρακολούθησης και εφόσον η ενημέρωση του θιγόμενου δεν οδηγούσε σε αναίρεση του σκοπού για τον οποίο παρακολουθούνταν. 

6. Πόσο πιθανό να μην είναι κρατική υπηρεσία πίσω από το Predator;

Κυβερνητικός εκπρόσωπος: «Και να προσθέσω και για μια ακόμη φορά ότι σε ό,τι αφορά τον θόρυβο και τη συζήτηση για τα περιβόητα λογισμικά [Predator] που είδαν το φως της δημοσιότητας και που αναφέρθηκαν και απ’ τον ίδιο τον κύριο Κουκάκη, νομίζω είναι ξεκάθαρο ότι οι ελληνικές αρχές δεν χρησιμοποιούν τέτοιου είδους λογισμικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν καμία συναλλαγή με κάποια εταιρεία που κατασκευάζει ή προμηθεύεται τέτοιου είδους λογισμικά».

Γνωρίζουμε ότι η ΕΥΠ υπέκλεπτε τις επικοινωνίες του Κουκάκη το καλοκαίρι του 2020 και αναγκάστηκε να σταματήσει την παρακολούθησή του όταν εκείνος έκανε καταγγελία. Γνωρίζουμε ότι την άνοιξη του 2021 η κυβέρνηση άλλαξε τον νόμο λόγω της υπόθεσης Κουκάκη. Γνωρίζουμε ότι καλοκαίρι του 2021 το κινητό του Κουκάκη χακαρίστηκε από το Predator. Γνωρίζουμε ότι το Predator χρησιμοποιείται μόνο ή κυρίως από κρατικές υπηρεσίες (δήλωση του Citizen Lab στο inside story). Πόσο πιθανό είναι να μην είναι κρατική υπηρεσία πίσω από το Predator;

Από την άλλη, αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη λέει την αλήθεια ότι δεν είναι η ΕΥΠ ή κάποια άλλη κρατική υπηρεσία πίσω από το Predator, τότε προκύπτει ακόμα πιο σοβαρό ζήτημα εθνικής ασφάλειας: Σε αυτή την περίπτωση ένα εξαιρετικά ισχυρό εργαλείο υποκλοπών βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών που ανενόχλητοι το χρησιμοποιούν για μαζικές παρακολουθήσεις πολιτών, δημοσιογράφων, ακόμα και πολιτικών. (Πριν από μερικές μέρες το Citizen Lab αποκάλυψε ότι εντόπισε ίχνη του κακόβουλου λογισμικού υποκλοπών Pegasus στο γραφείο του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον.)

Η κυβέρνηση γνωρίζει εδώ και 10 ημέρες ότι το λογισμικό υποκλοπών Predator χρησιμοποιείται και στην Ελλάδα. Η εταιρεία μάλιστα που σχετίζεται με αυτό έχει γραφεία στην Αθήνα. Πώς είναι δυνατόν οι αρχές να μην έχουν ακόμη πραγματοποιήσει έρευνα στα γραφεία της εταιρείας;

Αφήστε μια απάντηση

This Post Has 2 Comments

  1. Κώστας Μητακίης 17 Αυγούστου, 2022 Απάντηση

    Πολύ καλή δουλειά Μπράβο σας

  2. Thomas 24 Απριλίου, 2022 Απάντηση

    Πώς προκύπτει ότι η εισαγγελέας της ΕΥΠ γνωρίζει μόνον αριθμό και όχι τον λόγο της παρακολούθησης?