Στις 5 Δεκεμβρίου εκδικάστηκε πρωτοδίκως η δεύτερη αγωγή Δημητριάδη σε βάρος τριών ρεπόρτερ του Reporters United (Νικόλα Λεοντόπουλου, Θοδωρή Χονδρόγιαννου, Χριστόφορου Κάσδαγλη) και της ΕφΣυν (και του ρεπόρτερ Δημήτρη Τερζή) — για την έρευνά μας στο σκάνδαλο των υποκλοπών. Οι εναγόμενοι δημοσιογράφοι βρέθηκαν στο δικαστήριο. Ο κ. Δημητριάδης δεν έδωσε το «παρών» και εκπροσωπήθηκε από τους δικηγόρους του. 

Στήριξε την ανεξάρτητη δημοσιογραφία του Reporters United εδώ!

Πριν παρουσιάσουμε τα γεγονότα (σχετικό ρεπορτάζ του Κώστα Ζαφειρόπουλου στην ΕφΣυν εδώ) και τα τεκμήρια που επιβεβαιώνουν την έρευνά μας, ας κάνουμε δύο επισημάνσεις:

Πρώτον, η εκδίκαση της αγωγής χωρίζεται πρακτικά σε δύο μέρη: Στην κατάθεση εγγράφων και στην ακροαματική διαδικασία. Η πρώτη περιλαμβάνει την υποβολή των λεγόμενων Προτάσεων, εκτενών νομικών κειμένων με τα οποία οι διάδικοι επιχειρούν να αποδείξουν ότι έχουν δίκιο. Οι Προτάσεις, συνοδευόμενες από έγγραφα (τα λεγόμενα «σχετικά»), κατατίθενται κατά την εκδίκαση. Εντός πέντε ημερών από αυτήν, οι διάδικοι υποβάλλουν την Προσθήκη-Αντίκρουση, κείμενο με το οποίο απαντούν στις Προτάσεις και στους μάρτυρες του αντιδίκου. Στην πράξη, δηλαδή, η δίκη για τη δεύτερη αγωγή Δημητριάδη ξεκίνησε στις 5 και ολοκληρώθηκε στις 12 Δεκεμβρίου. Πλέον η υπόθεση βρίσκεται στα χέρια των δικαστών του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, οι οποίοι θα εκδώσουν την απόφασή τους εν καιρώ.

Δεύτερον, η νεότερη αγωγή Δημητριάδη (το πλήρες κείμενό της εδώ) στρέφεται κυρίως κατά του πρωτοσέλιδου της ΕφΣυν της 3ης Νοεμβρίου 2023, στο πλαίσιο της κοινής μας έρευνας για το πώς ο αριθμός κινητού του κ. Δημητριάδη χρησιμοποιήθηκε -πέραν πάσης αμφιβολίας- για την αποστολή 11 μηνυμάτων με Predator κατά ισάριθμων πολιτών και ανώτατων αξιωματούχων (όπως του τότε Αρχηγού της ΕΛΑΣ Μιχάλη Καραμαλάκη και της εισαγγελέως της ΕΥΠ Βασιλικής Βλάχου), οι οποίοι φαίνεται να του είχαν ευχηθεί για την ονομαστική του εορτή.

Αυτό το δεδομένο έχει τη σημασία του, καθώς προδίδει ότι ούτε ο κ. Δημητριάδης, έχοντας απομονώσει το πρωτοσέλιδο από το δημοσίευμα, δεν αμφισβητεί τα ευρήματα του ρεπορτάζ, τα οποία άλλωστε προέκυπταν από την έρευνα της ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Δεδομένων (ΑΠΔ) για το Predator Gate. Σημειωτέον ότι το Reporters United δεν είναι εναγόμενο στην εν λόγω υπόθεση, ενώ οι τρεις δημοσιογράφοι του δικάζονται επειδή υπογράφουν το δημοσίευμα στην ΕφΣυν. Ακόμη, ο πρώην Γενικός Γραμματέας του πρωθυπουργού απέφυγε να στραφεί κατά των διεθνούς κύρους μέσων ενημέρωσης με τα οποία συνδημοσιεύσαμε τις ίδιες αποκαλύψεις (European Investigative Collaborations, Spiegel, Mediapart, infoLibre, Le Soir, Domani) στο πλαίσιο των Predator Files. 

Ανακρίβειες από τη μάρτυρα του κ. Δημητριάδη

Το δικαστήριο εξέτασε τρεις μάρτυρες. Μία υπέρ του κ. Δημητριάδη και δύο υπέρ της δημοσιογραφικής έρευνας.

Πρώτη εξετάστηκε η κ. Νικολέτα Μυλωνά. Μάρτυρας του κ. Δημητριάδη. Δικηγόρος και συνεργάτιδα στο δικηγορικό του γραφείο. Η κ. Μυλωνά είχε καταθέσει και στην πρώτη αγωγή, την οποία απέρριψε για λόγους ουσίας τον περασμένο Οκτώβριο η ελληνική Δικαιοσύνη. (Ο ενάγων άσκησε έφεση λίγες ημέρες πριν την εκδίκαση της δεύτερης αγωγής.)

Η κ. Μυλωνά υποστήριξε μεταξύ άλλων: «Τα δημοσιεύματα είναι συκοφαντικά. Το πρώτο εξ αυτών αναφέρει ότι εστάλησαν μολυσμένα μηνύματα από το κινητό του κ. Δημητριάδη. […] Από το σύνολο των δημοσιευμάτων προκύπτει ότι ο κ. Δημητριάδης μέσω του κινητού του έστειλε μηνύματα σαν απάντηση σε ευχές που έλαβε για την ονομαστική του εορτή, τα οποία περιείχαν έναν σύνδεσμο [Predator]».

Σε αυτό το σημείο, ο δικηγόρος της ΕφΣυν κ. Διονύσης Λιβιεράτος επεσήμανε πως η μάρτυρας δεν περιγράφει με τρόπο ακριβή το επίδικο πρωτοσέλιδο, το οποίο δεν ανέφερε σε κανένα σημείο ότι τα 11 μηνύματα εστάλησαν από τον κ. Δημητριάδη, αλλά ουσιαστικά με τη χρήση του αριθμού κινητού του, σε αρμονία με το κείμενο της έρευνας, την απάντηση της ΕφΣυν επί του εξωδίκου Δημητριάδη, το οποίο δημοσίευσε, αλλά και τα ευρήματα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων.

Στη συνέχεια η κ. Μυλωνά κατέθεσε ότι «το πόρισμα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων αναφέρει ότι τα συγκεκριμένα μηνύματα εστάλησαν μέσω υπηρεσιών διαδικτύου (Web to SMS) και τροποποίησαν τον αποστολέα, ώστε οι παραλήπτες να νομίζουν ότι έχουν λάβει μήνυμα από τον κ. Δημητριάδη, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει στείλει τα μηνύματα ο κ. Δημητριάδης, αλλά κάποιος άλλος».

Λίγο αργότερα, παραδέχτηκε ότι «στο δημοσίευμα γινόταν αναφορά στο πόρισμα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων». Ωστόσο, σχολίασε ότι αυτή έγινε «χωρίς οι εναγόμενοι να εξηγούν ότι όλο αυτό έχει γίνει τροποποιημένα» και «χωρίς να λένε ότι τα μηνύματα δεν εστάλησαν από τον κ. Δημητριάδη».

Από την ανάγνωση του ρεπορτάζ προκύπτει ότι η τοποθέτηση αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ενδεικτικά, αναφέρουμε δύο σχετικά αποσπάσματα:

• Το πρώτο συμπεριλήφθηκε στην περίοπτη θέση των ευρημάτων: «Δεν υπάρχει απόδειξη ότι τα μηνύματα τα έστειλε ο κ. Δημητριάδης. Τα μηνύματα στάλθηκαν μέσω μιας υπηρεσίας Web to SMS, ο χρήστης της οποίας (cahaina@protonmail.com) παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστος παρά τις προσπάθειες των εισαγγελέων».
• Το δεύτερο αποτελεί εκτενή αναφορά στην επίσημη έρευνα της Αρχής Προστασίας Δεδομένων: «Επισημαίνεται ειδικά ότι σε αυτά τα μηνύματα SMS διαπιστώθηκε ότι τα στοιχεία του αποστολέα υπήρξαν τροποποιημένα και ότι δεν αντιστοιχούν στον πραγματικό αποστολέα, προκειμένου να παραπλανάται ο παραλήπτης τους για να ενεργοποιεί τον περιεχόμενο σύνδεσμο ιστοσελίδας και με τον τρόπο αυτό να εγκαθίσταται το κατασκοπευτικό λογισμικό». Το σχετικό χωρίο παρατίθεται δις στο ρεπορτάζ.

«Ο κ. Δημητριάδης χαιρετίζει την όποια έρευνα»

Η κ. Μυλωνά υποστήριξε ότι είναι συκοφαντική και η εκτίμησή μας ότι ο ανιψιός του πρωθυπουργού επιχειρεί μέσω εξωδίκων και αγωγών να φιμώσει την έρευνα.

«[Οι εναγόμενοι] έγραψαν ότι ο κ. Δημητριάδης τους πολεμάει καταχρηστικά για να φοβηθούν και να μην προχωρήσουν στη δημοσίευση των άρθρων τους. Το οποίο όμως δεν ισχύει»
Νικολέτα Μυλωνά (Μάρτυρας Δημητριάδη)

«Το εξώδικο του κ. Δημητριάδη προφανώς δεν στρέφεται κατά της έρευνας των υποκλοπών, αλλά κατά των εναγομένων. Ο κ. Δημητριάδης χαιρετίζει την όποια έρευνα. Αρκεί να είναι αντικειμενική και να αναφέρεται στα γεγονότα. Αυτοί [οι εναγόμενοι] έγραψαν ότι τους πολεμάει καταχρηστικά προκειμένου να φοβηθούν και να μην προχωρήσουν στη δημοσίευση των άρθρων τους. Το οποίο όμως δεν ισχύει».

«Άρα, το εξώδικο του κ. Δημητριάδη δεν τους είπε “σταματήστε να κοιτάτε, να διαβάζετε, να γράφετε”, σωστά;», ρώτησε τότε προς διευκρίνιση δικηγόρος του κ. Δημητριάδη. 

«Όχι, δεν είπε κάτι τέτοιο», απάντησε η μάρτυρας. «[Σκοπός των εναγομένων ήταν] να προσβάλουν την υπόληψη του κ. Δημητριάδη. Να αρχίσουν οι πελάτες του δικηγορικού του γραφείου να αναρωτιούνται: “Τι είναι αυτός ο άνθρωπος, τι κάνει αυτός ο άνθρωπος; Είναι ύποπτος για κάτι;”. Άκουσα από πολλούς πελάτες να έρχονται και να μου λένε: “Τι γίνεται με αυτή την υπόθεση; Γιατί βλέπουμε και διαβάζουμε διάφορα”».

Κι εδώ όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα τελευταία τριάμισι χρόνια, διεθνείς οργανώσεις προάσπισης της ελευθερίας του Τύπου έχουν επανειλημμένα καταδικάσει τις αγωγές Δημητριάδη ως SLAPPs (Στρατηγικές Αγωγές κατά της Δημόσιας Συμμετοχής), σκοπός των οποίων είναι η φίμωση της δημοσιογραφίας μέσω της οικονομικής και ηθικής εξουθένωσης των ρεπόρτερ (RSF, IPI, ECPMF, EFJ, CPJ, FPU, OBCT, SEEMO, ΟΑΣΕ, ΕΣΗΕΑ, ΕλΕΔΑ). Το 2022 ο κ. Δημητριάδης κέρδισε το πανευρωπαϊκό βραβείο «SLAPP Πολιτικός της Χρονιάς» από τη συμμαχία CASE Coalition λόγω των νομικών ενεργειών του σε βάρος μας.

Κατά την εξέτασή της από τη δικηγόρο του Reporters United κ. Κλειώ Παπαπαντολέων, η κ. Μυλωνά ανέφερε ότι η χρήση της λέξης «κινητό» στο πρωτοσέλιδο της ΕφΣυν είναι συκοφαντική, καθώς «ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι τα μηνύματα εστάλησαν από τη συσκευή του [κ. Δημητριάδη]». Ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του διαλόγου. 

Δικηγόρος: «Το ζήτημά σας είναι η λέξη κινητό;»
Μάρτυρας: «Ναι».
Δικηγόρος: «Αν σας πω να μου δώσετε το κινητό σας, θα μου δώσετε τη συσκευή σας;»
Μάρτυρας: «Προφανώς όχι».

Με την απάντησή της η κ. Μυλωνά ουσιαστικά αποδέχτηκε ότι οι λέξεις «αριθμός» και «κινητό» χρησιμοποιούνται ως συνώνυμες. Το ζήτημα είναι σημαντικό, καθώς ο κ. Δημητριάδης, ενώ στρέφεται με την αγωγή του κατά του τίτλου του πρωτοσέλιδου της ΕφΣυν («Predator – Από το κινητό του Γρηγόρη με… αγάπη»), δεν στρέφεται κατά του πανομοιότυπου τίτλου του Reporters United για το ίδιο δημοσίευμα («Predator Files: Από τον αριθμό του Γρηγόρη Δημητριάδη, με αγάπη»).

Με τις Προτάσεις μας εισφέραμε στο δικαστήριο πλείστες επίσημες αναφορές, στις οποίες η λέξη «κινητό» χρησιμοποιείται ως συνώνυμη της λέξης «αριθμός». Αυτό συμβαίνει, πρώτον, σε κρατικά έγγραφα (για παράδειγμα, στις οδηγίες του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την είσοδο των φιλάθλων στα γήπεδα και στις οδηγίες του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων για τη λήψη αποτελεσμάτων των πανελληνίων μέσω SMS)· δεύτερον, σε δικαστικές αποφάσεις· τρίτον, σε άρθρα στον Τύπο. 

«Το ότι οι εναγόμενοι ανέβασαν το ίδιο δημοσίευμα στο Reporters United και χρησιμοποίησαν τη λέξη “αριθμός”, το βρίσκετε κι αυτό συκοφαντικό;», ρώτησε λίγο αργότερα η κ. Παπαπαντολέων.

«Και με τη λέξη “αριθμός” είναι συκοφαντικό, αν και θεωρώ το κινητό πιο βαρύ», απάντησε η κ. Μυλωνά. Παρότι η Αρχή Προστασίας Δεδομένων έχει τεκμηριώσει με αδιάσειστα στοιχεία ότι τα 11 μολυσμένα μηνύματα εμφάνισαν ως αποστολέα τον αριθμό κινητού του κ. Δημητριάδη. Παρότι ούτε ο ίδιος ο κ. Δημητριάδης δεν στράφηκε κατά του συγκεκριμένου τίτλου.

Στη συνέχεια, η κ. Παπαπαντολέων αναφέρθηκε εκτεταμμένα σε μια σειρά από διατυπώσεις της έρευνας, ζητώντας από την κ. Μυλωνά να εντοπίσει έστω και μια συκοφαντική αναφορά.

Η μάρτυρας του κ. Δημητριάδη δεν επεσήμανε ούτε μία συκοφαντική αναφορά από το δημοσίευμά μας, παρά την επανειλημμένη παράθεση εκτενών χωρίων της έρευνάς μας από τη δικηγόρο μας.

«Σας διαβάζω αυτολεξεί από το δημοσίευμα: “11 πρόσωπα δέχονται το ίδιο ευχαριστήριο SMS νομίζοντας ότι προέρχεται από τον αριθμό του Γρηγόρη Δημητριάδη”. Και συνεχίζει το δημοσίευμα: “κάνοντας τους 11 παραλήπτες τους να νομίζουν ότι δέχονται SMS από τον τηλεφωνικό αριθμό του Γρηγόρη Δημητριάδη”, “πρόκειται για κακόβουλα μηνύματα που φαίνεται να απαντούν σε ευχές προς τον κ. Δημητριάδη”.

»Και συνεχίζει το δημοσίευμα: “Το κέντρο παρακολούθησης του Predator έστειλε 11 κακόβουλα μηνύματα παραπλανώντας τους παραλήπτες, που νόμιζαν ότι δέχονταν μήνυμα από τον Γρηγόρη Δημητριάδη – δηλαδή από τον αριθμό του κινητού τηλεφώνου του”.

»Και συνεχίζει το δημοσίευμα: “Ποιος λοιπόν έστειλε τα μηνύματα Predator χρησιμοποιώντας τον αριθμό του ανιψιού του πρωθυπουργού;”.

»Και συνεχίζει το δημοσίευμα εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίο έγινε η παγίδευση σύμφωνα με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων: “Στις 20 Ιουλίου 2023, η ΑΠΔ εξήγησε τον τρόπο αποστολής των μηνυμάτων Predator: Τα μηνύματα SMS έχουν αποσταλεί μέσω υπηρεσιών διαδικτύου (Web to SMS) με χρήση προπληρωμένων καρτών. Επισημαίνεται ειδικά ότι σε αυτά τα μηνύματα SMS διαπιστώθηκε ότι τα στοιχεία του αποστολέα υπήρξαν τροποποιημένα και ότι δεν αντιστοιχούν στον πραγματικό αποστολέα, προκειμένου να παραπλανάται ο παραλήπτης τους για να ενεργοποιεί τον περιεχόμενο σύνδεσμο ιστοσελίδας και με τον τρόπο αυτό να εγκαθίσταται το κατασκοπευτικό λογισμικό”.

»Και συνεχίζει το δημοσίευμα, αφού έχει εξηγήσει τη μέθοδο spoofing, και το καθιστά λίγο πιο απλό, για να γίνει πιο κατανοητό στον αναγνώστη ο οποίος δεν έχει εξειδικευμένες γνώσεις: “Δηλαδή, οι παραλήπτες των 11 κακόβουλων μηνυμάτων είδαν στην οθόνη τους τον αριθμό και το όνομα του κ. Δημητριάδη (εφόσον τον είχαν αποθηκευμένο στις επαφές τους) θεωρώντας ότι το μήνυμα το έστελνε εκείνος, ενώ αυτό προερχόταν από μια υπηρεσία αποστολής SMS μέσω διαδικτύου”. Ποια είναι τα συκοφαντικά εν προκειμένω;»

«Τα συκοφαντικά είναι οι φράσεις που ανέφερα στο πρωτοσέλιδο, που έχουν τη φωτογραφία του [κ. Δημητριάδη] ξεκάθαρα», απάντησε η κ. Μυλωνά, χωρίς να επισημάνει κάποια συκοφαντική αναφορά στα προαναφερόμενα αποσπάσματα.

Αγωγές κατά ρεπόρτερ, αλλά όχι κατά Μπίτζιου – Λαβράνου

«Ο κ. Δημητριάδης έχει κάνει όλες αυτές τις αγωγές κατά ΜΜΕ (σ.σ.: ανέρχονται σε τουλάχιστον 16). Έχει προσφύγει προς την ποινική δικαιοσύνη ή τις ανεξάρτητες αρχές, να μάθει για το κινητό του και αν, ενώ κατείχε δημόσιο αξίωμα, ήταν υπό παρακολούθηση, αλλά και ποιος παγίδευσε τον ίδιο και ανώτατους αξιωματούχους;», ρώτησε στη συνέχεια η κ. Παπαπαντολέων.

«Αν ο κ. Δημητριάδης κυνηγούσε αυτούς που έστελναν τα SMS με χρήση του αριθμού του, αντί να κυνηγάει τους δημοσιογράφους, θα μαθαίναμε ποιος παρακολουθούσε τη μισή κυβέρνηση».
Πάσχος Μανδραβέλης

«Το ζήτημα ήταν ήδη υπόψη του Αρείου Πάγου και της Αρχής Προστασίας Δεδομένων. Έχει ήδη γίνει έρευνα γι’ αυτό», απάντησε η κ. Μυλωνά, χωρίς να αναφέρει ότι ο κ. Δημητριάδης δεν έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να αποκαλυφθεί ποιος έστειλε τα 11 μηνύματα Predator κάνοντας χρήση του αριθμού κινητού του ενώ ήταν Γενικός Γραμματέας του πρωθυπουργού και πολιτικά υπεύθυνος για την ΕΥΠ. 

Ο κ. Δημητριάδης δεν έχει στραφεί δικαστικά ούτε κατά δύο εμπλεκομένων στην υπόθεση που συνδέονται μαζί του: του κουμπάρου του κ. Γιάννη Λαβράνο και του κ. Φέλιξ Μπίτζιου, πρώην αναπληρωτή διαχειριστή της Intellexa που εμπορεύτηκε το Predator με άδειες της ελληνικής κυβέρνησης (1, 2, 3, 4, 5).

Πάσχος Μανδραβέλης: «Αψεγάδιαστο δημοσίευμα»

Μετά την κ. Μυλωνά, στο δικαστήριο κατέθεσε ως μάρτυρας υπέρ της έρευνάς μας ο δημοσιογράφος της Καθημερινής κ. Πάσχος Μανδραβέλης.

«Το δημοσίευμα είναι αψεγάδιαστο. Οι Έλληνες δημοσιογράφοι δεν συνηθίζουμε -δυστυχώς, θα έπρεπε να το κάνουμε- να στέλνουμε εκ των προτέρων ερωτήσεις σε αυτόν για τον οποίο κάνουμε μια αποκάλυψη, όπως έκαναν τα παιδιά του Reporters United. Πριν δημοσιεύσουν, έστειλαν ένα ερωτηματολόγιο στον κ. Δημητριάδη για να απαντήσει», ανέφερε ο κ. Μανδραβέλης.

«Υπάρχει ένας τίτλος και ένα δημοσίευμα. […] Από τη στιγμή που διαβάζεις έναν τίτλο -υποκλοπές, Δημητριάδης, κινητό- θα πας και στο δημοσίευμα. Έχω διατελέσει χρόνια αρχισυντάκτης και συντάκτης ύλης. Οι τίτλοι, και ειδικά οι πρωτοσέλιδοι -που έχουν μεγάλα γράμματα- είναι εκ των πραγμάτων πολύ συμπυκνωμένοι και επομένως πολύ αφαιρετικοί. Ένας τίτλος που θα αναφερόταν σε “Web to SMS” και “spoofing” δεν θα χωρούσε στο πρωτοσέλιδο […].

»Ο τίτλος είναι κεφαλάρι ενός πράγματος που ακολουθεί. Θέλει να προκαλέσει το ενδιαφέρον, ώστε να διαβάσει κάποιος το κείμενο. Δεν μπορούν να στοιχειοθετηθούν εντυπώσεις, συκοφαντία και δυσφήμιση από έναν τίτλο και μόνο. Στο κάτω κάτω της γραφής, πώς θα τεκμηριωθούν οι εντυπώσεις που δημιουργεί ένας τίτλος; Υπάρχει εντυπωσιόμετρο; […] Αν οι δημοσιογράφοι ήθελαν να συκοφαντήσουν τον κ. Δημητριάδη δεν θα έλεγαν “από το κινητό του κ. Δημητριάδη με αγάπη”, αλλά “από τον Δημητριάδη με αγάπη”. Το δημοσίευμα έχει πολλές φορές τη φράση “από τον αριθμό του κ. Δημητριάδη”».

Ο κ. Μανδραβέλης συμπλήρωσε: «Απ’ ό,τι κατάλαβα από τη μάρτυρα, ζητείται από το έντυπο να διατυπώσει ρητώς ότι δεν ήταν ο κ. Δημητριάδης που έστειλε τα μηνύματα. Δεν το ξέρουμε αυτό, ποιος τα έστειλε. Αυτό είναι ένα μεγάλο σκάνδαλο, το μεγαλύτερο σκάνδαλο της μεταπολίτευσης. Αν ο κ. Δημητριάδης κυνηγούσε αυτούς που έστελναν τα SMS με χρήση του αριθμού του αντί να κυνηγάει τους δημοσιογράφους, θα είχαμε κάποιες απαντήσεις. […] Θα μαθαίναμε ποιος παρακολουθούσε τη μισή κυβέρνηση. Μιλάμε για ένα σκάνδαλο που βαρύνει τη δημοκρατία. Κι εμείς ασχολούμαστε με το αν το κινητό είναι αριθμός κι ο αριθμός κινητό».

Η αναφορά του δημοσιογράφου της Καθημερινής σχετικά με το «εντυπωσιόμετρο» έχει μεγάλη σημασία, καθώς απηχεί πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Σύμφωνα με αυτήν, όπως αναφέρεται και στις Προτάσεις της υπεράσπισης, «εναπόκειται στους ίδιους τους λειτουργούς του Τύπου η ελευθερία επιλογής του περιεχομένου και της μορφής των δημοσιευμάτων τους και δεν μπορεί κανείς -ούτε το Δικαστήριο- να υποδείξει το πώς θα εκφέρει την άποψη ή κρίση του ο εκάστοτε συντάκτης». Κι αυτό γιατί, κατά το ΕΔΔΑ, «ο ρόλος των εθνικών δικαστηρίων σε μια δίκη περί δυσφήμισης δεν συνίσταται στο να υποδείξουν στον δημοσιογράφο το αυστηρό ελάχιστο των εκφράσεων και χαρακτηρισμών που μπορεί να χρησιμοποιεί όταν ασκεί, μέσα στα πλαίσια του επαγγέλματός του, το δικαίωμα του για κριτική, ακόμα και με δριμύ τρόπο. Τα εθνικά δικαστήρια καλούνται αντιθέτως να εξετάσουν αν στο πλαίσιο της υπόθεσης το δημόσιο ενδιαφέρον και η πρόθεση των δημοσιογράφων δικαιολογούσαν την πιθανή χρήση μιας δόσης πρόκλησης ή υπερβολής», καθώς και ότι «η παρουσίαση ενός άρθρου Τύπου και το ύφος που χρησιμοποιείται σε αυτό είναι απόφαση των συντακτών…».

«Ο κ. Δημητριάδης θέλει να αποσιωπήσει το σκάνδαλο»

Σχετικά με την απόπειρα φίμωσης της έρευνας εκ μέρους του κ. Δημητριάδη, ο κ. Μανδραβέλης ανέφερε: «Οι δημοσιογράφοι έστειλαν ερωτήσεις στον κ. Δημητριάδη και εκείνος, αντί να τους απαντήσει “παιδιά, δεν έχω σχέση”, έστειλε εξώδικο. Το οποίο για μένα σημαίνει ότι είτε έχει λυμένο το ζωνάρι του για καβγά είτε ότι θέλει να τους εκφοβίσει. Δεν στέλνεις εξώδικο πριν τη δημοσίευση. […] Έχω την αίσθηση ότι σήμερα βρισκόμαστε εδώ και τρώμε τον χρόνο σας (σ.σ.: προς τους δικαστές) και τον χρόνο μας, διότι ο κ. Δημητριάδης θέλει να αποσιωπήσει, όπως κάνει όλη η κυβέρνηση δυστυχώς, αυτό το τεράστιο σκάνδαλο που βαρύνει την ελληνική δημοκρατία […] και τη δικαιοσύνη. Κι εμείς καθόμαστε κι ασχολούμαστε με μία μία λέξη ενός δημοσιεύματος, το οποίο αποκαλύπτει πράγματα, τα οποία ήταν και προς όφελος του κ. Δημητριάδη, ώστε να τα κυνηγήσει. Όλα αυτά [που αναφέρει η έρευνα] είναι αληθή. Τα 11 πρόσωπα που ευχήθηκαν χρόνια πολλά στον κ. Δημητριάδη πήραν Predator».

Λίγο αργότερα, ο δημοσιογράφος της Καθημερινής πρόσθεσε: «Κι εγώ πιστεύω ότι ο κ. Δημητριάδης -με τα εξώδικα και τις αγωγές του- θέλει να αποσιωπήσει την έρευνα, κάτι που εν πολλοίς κατάφερε και δεν έχουμε μάθει ακόμα ποιοι παρακολουθούσαν το μισό υπουργικό συμβούλιο, στρατηγούς, δικαστές, δημοσιογράφους».

Ο κ. Μανδραβέλης δέχτηκε ερωτήσεις από τους δικηγόρους του κ. Δημητριάδη. Παραθέτουμε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα.

Δικηγόρος: «Όταν το άρθρο λέει “αποκαλυπτικό ρεπορτάζ για την εμπλοκή του κ. Γρηγόρη Δημητριάδη”, τι καταλαβαίνει ο αναγνώστης, ότι ο κ. Δημητριάδης εμπλέκεται ή όχι [στις υποκλοπές];»
Μάρτυρας: «Εκ των πραγμάτων εμπλέκεται»
Δικηγόρος: «Υπό ποια έννοια»;
Μάρτυρας: «Ότι χρησιμοποιήθηκε ο αριθμός του για να αποσταλούν τα SMS [με Predator]»
Δικηγόρος: «Εσείς θα χρησιμοποιούσατε τη λέξη “εμπλέκεται” για κάποιον που δεν είναι ύποπτος;»
Μάρτυρας: «Εγώ μπορεί να χρησιμοποιούσα πιο λυρική γλώσσα. Αλλά δεν έχει σχέση. Το ερώτημα εδώ είναι: Αυτό είναι συκοφαντικό και δυσφημιστικό; Όχι»
Δικηγόρος: «Σχετικά με τη δεοντολογία και τις ερωτήσεις των ρεπόρτερ προς τον κ. Δημητριάδη προ της δημοσίευσης, κάποιος που δεν έχει κληθεί καν ως ύποπτος από τη Δικαιοσύνη, ταιριάζει να αναφέρεται από έναν δημοσιογράφο ότι εμπλέκεται σε μια υπόθεση υποκλοπών;»
Μάρτυρας: «Μα εμπλέκεται εκ των πραγμάτων. Ο αριθμός του χρησιμοποιήθηκε για να αποσταλούν τα μηνύματα Predator. Έντεκα άτομα που του ευχήθηκαν χρόνια πολλά πήραν Predator! Ποια περαιτέρω μπορεί να είναι η εμπλοκή; Να τον βρουν με ακουστικά να ακούει;»

Και λίγο παρακάτω:

Δικηγόρος: «Δεν είναι λογικό το σκάνδαλο των υποκλοπών να προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον;»
Μάρτυρας: «Δυστυχώς όχι. Αλλιώς θα έπεφτε η κυβέρνηση»
Δικηγόρος: «Επειδή είστε εγκυρότατος δημοσιογράφος, να σας ρωτήσω: Τι θέλει να δείξει μια εφημερίδα στον τίτλο ενός πρωτοσέλιδου;»
Μάρτυρας: «Είναι ένα αφαιρετικό πράγμα με το οποίο προσπαθεί να τραβήξει τον αναγνώστη να αγοράσει την εφημερίδα και να διαβάσει το κείμενο μέσα»
Δικηγόρος: «Εγώ για παράδειγμα που δεν ασχολούμαι με τα αθλητικά και διαβάζω “σφαγή χθες του Παναθηναϊκού με τον Ατρόμητο στο Περιστέρι”, τι καταλαβαίνω;»
Μάρτυρας: «Σίγουρα δεν καταλαβαίνετε ότι σφάχτηκαν και ότι υπήρξαν αίματα».

Νεκταρία Σταμούλη: Καθήκον των δημοσιογράφων να ερευνούν τις υποκλοπές

Στο ζήτημα της διαχρονικής σημασίας της δημοσιογραφικής έρευνας για τις υποθέσεις παρακολουθήσεων αναφέρθηκε και η έγκριτη δημοσιογράφος και πρόεδρος της Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου (FPA) κ. Νεκταρία Σταμούλη στην ένορκη βεβαίωση που κατέθεσε υπέρ της έρευνάς μας στο δικαστήριο: «Οπουδήποτε και οποτεδήποτε προέκυψε ζήτημα υποκλοπών, με εμβληματικότερη όλων αυτή του Watergate, αυτό αποτέλεσε πάντα ζήτημα μείζονος δημοσίου ενδιαφέροντος καθώς αφορά την προστασία θεμελιωδών εννόμων αγαθών των πολιτών και των εγγυήσεων ενός κράτους δικαίου. Γι’ αυτό άλλωστε και απασχολεί εδώ και δύο χρόνια τόσο τα εγχώρια όσο και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η έρευνα των Reporters United, δημοσιεύτηκε ταυτόχρονα σε άλλα πέντε διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης (Der Spiegel, Mediapart, Infolibre, Domani και Daraj). Ήταν και συνεχίζει να είναι καθήκον των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης να ερευνούν, να θέτουν ερωτήματα, να αναδεικνύουν ζητήματα και να ελέγχουν αυστηρά την εξουσία και τους φορείς της, ιδίως για τέτοιας σπουδαιότητας ζητήματα που θίγουν τον πυρήνα του δημοκρατικού πολιτεύματος, χωρίς να φοβούνται την ποινική τους καταδίωξη ούτε βεβαίως και τον οικονομικό αφανισμό, με αγωγές που αξιώνουν υπέρογκα ποσά. Και είναι ταυτόχρονα, δικαίωμα των πολιτών να ενημερώνονται σχετικά». (Πλήρης η ένορκη βεβαίωση εδώ.)

Για την ενότητα τίτλου και δημοσιεύματος

Σχετικά με το ζήτημα της σύνδεσης τίτλου και δημοσιεύματος, τα οποία η αγωγή Δημητριάδη αποκόπτει στην προσπάθειά της να μας καταδικάσει για ένα τεκμηριωμένο δημοσίευμα, επισημάναμε στις Προτάσεις μας ότι «παγίως κατά την ελληνική, αλλά και διεθνή νομολογία, ο τίτλος μιας εφημερίδας δεν μπορεί να αναγνωστεί αποκομμένος από το δημοσίευμα που τον συνοδεύει», καθώς «τίτλος και δημοσίευμα συνιστούν ένα ενιαίο νοηματικό σύνολο».

«Περαιτέρω, ευνόητο είναι ότι ο τίτλος (και οι υπότιτλοι) ενός δημοσιεύματος ή ενός πρωτοσέλιδου εφημερίδας δεν θα εξετασθούν απομονωμένα από το κυρίως κείμενο του αυτού δημοσιεύματος, αλλά σε άμεση συσχέτιση με αυτό»
Απόσπασμα από τη νομική γνωμοδότηση του Καθηγητή της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνη Καραμπατζού

Σε νομική γνωμοδότησή του που κατατέθηκε κατά την εκδίκαση της δεύτερης αγωγής Δημητριάδη, ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αντώνης Καραμπατζός ανέφερε σχετικά με το ζήτημα της ελευθερίας του Τύπου και της σύνδεσης τίτλου και δημοσιεύματος: «Λόγω του ιδιαζόντως σημαντικού ρόλου του Τύπου σε κάθε δημοκρατική κοινωνία και της θεσμικής σπουδαιότητας της επιτέλεσης της αποστολής του χωρίς παρεμβάσεις, γίνεται ορθώς δεκτό από τη νομολογία του ΕΔΔΑ ότι η δημοσιογραφική ελευθερία συνεπάγεται τη δυνατότητα να καταφεύγει κανείς σε κάποια δόση υπερβολής, ακόμη και προκλήσεως. Κατά μείζονα λόγο, τούτο πρέπει να γίνει δεκτό για τον τίτλο και τους υπότιτλους ενός δημοσιεύματος, εγγενές χαρακτηριστικό των οποίων είναι η υπερβολή και η καυστικότητά τους, προκειμένου να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού. Δεν μπορεί να αποκλεισθεί, εξάλλου, το ενδεχόμενο, λόγω της ουδόλως ασυνήθους επιθετικής ρητορικής στον πολιτικό λόγο, η (πολιτική) στηλίτευση που επιδιώκει ένα πρωτοσέλιδο του Τύπου να φθάσει και σε προσωπικό επίπεδο και να είναι αυτή ανεκτή σε μια δημοκρατική κοινωνία, όπως επίσης έχει διαγνώσει το ΕΔΔΑ».

Ο κ. Καραμπατζός πρόσθεσε: «Περαιτέρω, ευνόητο είναι ότι ο τίτλος (και οι υπότιτλοι) ενός δημοσιεύματος ή ενός πρωτοσέλιδου εφημερίδας δεν θα εξετασθούν απομονωμένα από το κυρίως κείμενο του αυτού δημοσιεύματος, αλλά σε άμεση συσχέτιση με αυτό και το όλο περιεχόμενό του και με επανατοποθέτησή τους στο πλαίσιο του οικείου δημοσίου διαλόγου, εφόσον πρόκειται για ζήτημα δημοσίου ενδιαφέροντος. Μόνον έτσι μπορεί να λάβει χώρα η δέουσα στάθμιση των συγκρουόμενων εννόμων αγαθών και να διαπιστωθεί η στοιχειοθέτηση ή μη προσβολής (πτυχών) της προσωπικότητας του φερόμενου ως θιγέντος». 

«Η σημασία της ενότητας και της ολότητας του κειμένου δεν περιορίζεται στην εξεύρεση του αληθούς νοήματός του∙ αφορά τους χαρακτηρισμούς, τις αξιολογήσεις, τις κρίσεις και όλον γενικά τον οξύ λόγο και την κριτική του δημοσιεύματος».
Γιάννης Τασόπουλος (Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Στο ζήτημα έχει ήδη αναφερθεί επισταμένα και ο δικηγόρος και καθηγητής Δημοσίου Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιάννης Τασόπουλος σε επιστημονικό του άρθρο στον ιστότοπο syntagmawatch.gr για την απόφαση που απέρριψε την πρώτη αγωγή Δημητριάδη σε βάρος μας. Ο έγκριτος συνταγματολόγος επεσήμανε σχετικά με αυτήν: «Δεν απομονώνεται αποσπασματικά κάποια μεμονωμένη φράση ή άλλο στοιχείο του δημοσιεύματος αλλά αντιμετωπίζεται αυτό [σ.σ.: δημοσίευμα, τίτλοι και άρθρο] ως σύνολο. Η σημασία της ενότητας και της ολότητας του κειμένου δεν περιορίζεται στην εξεύρεση του αληθούς νοήματός του∙ αφορά τους χαρακτηρισμούς, τις αξιολογήσεις, τις κρίσεις και όλον γενικά τον οξύ λόγο και την κριτική του δημοσιεύματος. Αυτό που ελέγχεται και πρέπει να μην καταλύεται είναι ο οργανικός σύνδεσμος, η συνάφεια, η συνοχή μεταξύ πραγματικών και αληθών γεγονότων που εξιστορούνται, και των σκέψεων, κρίσεων, αξιολογήσεων, εκφράσεων, χαρακτηρισμών κ.λπ. του δημοσιεύματος. Όσο ο δεσμός αυτός διατηρείται και ο οξύς λόγος ή η δριμεία κριτική αναφέρεται στα συμβάντα τα οποία σχολιάζει και κρίνει, τότε είμαστε κατ’ αρχήν στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης και της ελευθεροτυπίας».

«Δεν μπορούμε παρά να χαιρετίσουμε το γεγονός ότι στο σκεπτικό της σχολιαζόμενης απόφασης [για την αγωγή Δημητριάδη] αρχίζουν να διαφαίνονται οι γενικές αρχές και τα κριτήρια που ακολουθεί η νομολογία του Δικαστηρίου του Στρασβούργου».
Χριστίνα Βρεττού (Διδάκτωρ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Στην ίδια απόφαση αφιερώθηκε και πρόσφατο επιστημονικό άρθρο της κ. Χριστίνας Βρεττού, δικηγόρου και διδάκτορος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Δίκαιο Τεχνολογίας και Επικοινωνίας (ΔΙΤΕ, τεύχος 3/2024). Στο άρθρο της η κ. Βρεττού επισημαίνει ότι «δεν μπορούμε παρά να χαιρετίσουμε το γεγονός ότι στο σκεπτικό της σχολιαζόμενης απόφασης αρχίζουν να διαφαίνονται οι γενικές αρχές και τα κριτήρια που ακολουθεί η νομολογία του Δικαστηρίου του Στρασβούργου. Έτσι, η σχολιαζόμενη απόφαση αποτελεί οδηγό για την αντιμετώπιση υποθέσεων δυσφήμησης ιδίως όταν αυτή τελείται δια του τύπου, αφού αξιοποίησε την ιδιότητα του ενάγοντος ως δημοσίου προσώπου, του θέματος του δημοσιεύματος ως δημοσίου ενδιαφέροντος, της καλής πίστης των εναγόμενων δημοσιογράφων και της φύσης των επίδικων φράσεων ως αξιολογικών κρίσεων, προκειμένου να κρίνει το επιτρεπτό ή μη προβολής των επίδικων ισχυρισμών και αξιολογικών κρίσεων και συνακόλουθα την ύπαρξη ή μη προσβολής της προσωπικότητας του ενάγοντος».

Τάσος Τέλλογλου: «Επιμελές δημοσίευμα»

Ως μάρτυρας υπεράσπισης κατέθεσε και ο δημοσιογράφος του inside story Τάσος Τέλλογλου, ο οποίος τα τελευταία τρία χρόνια έχει κάνει σημαντικές αποκαλύψεις για την υπόθεση των παρακολουθήσεων με την συναδέλφισσα Ελίζα Τριανταφύλλου.

Ο κ. Τέλλογλου ανέφερε ενώπιον της έδρας: «Νομίζω ότι το δημοσίευμα είναι επιμελές. Και πρώτα απ’ όλα πρέπει να κρίνουμε αν είναι επιμελές, δηλαδή αν έγιναν αυτά που πρέπει να γίνουν με βάση τη δεοντολογία. Πολλές φορές σε αυτή την υπόθεση, όπως συνέβη με την περίπτωση του κ. Ανδρουλάκη, δανείζεσαι έναν αριθμό κινητού και, για να το πω λαϊκά, γκελάρεις με spoofing τον σύνδεσμο που στέλνεις με ένα SMS σε έναν αριθμό κινητού για να φτάσει στο κινητό του στόχου. Μπορεί αυτός που γκελάρεις πάνω στον νούμερό του, για να φτάσει στο κινητό-στόχο, να μη γνωρίζει καν ότι χρησιμοποιείς το κινητό του. Αυτό συνέβη στην περίπτωση του κ. Ανδρουλάκη.

»Το ερώτημα τώρα είναι αν η χρησιμοποιήση σε 11 περιπτώσεις ενός συγκεκριμένου κινητού τηλεφώνου δίνει μεγαλύτερη εγγύτητα στο πρόσωπο στο οποίο ανήκει το κινητό τηλέφωνο στην υπόθεση των υποκλοπών. Νομίζω ότι το δημοσίευμα δεν απαντάει σε αυτό το πράγμα. Δεν έχω δει πάντως μέχρι στιγμής να γίνεται spoofing 11 φορές σε έναν αριθμό κινητού. Συνήθως το spoofing γίνεται μία φορά, παίρνεις έναν αριθμό τηλεφώνου και στέλνεις το SMS σε αυτόν που θέλεις να του παρακολουθήσεις το τηλέφωνο. Δεν χρησιμοποιείς 11 φορές το ίδιο τηλέφωνο για spoofing.

»Ένα ερώτημα λοιπόν είναι, διαβάζοντας αυτό το δημοσίευμα, γιατί αυτοί του το έκαναν αυτό, πιθανόν και εν αγνοία του κ. Δημητριάδη, γιατί χρησιμοποίησαν 11 φορές το τηλέφωνό του. Αυτό πιθανόν να μπορούσε να ξεκαθαριστεί εάν για παράδειγμα ο κ. Δημητριάδης, μετά την αποχώρησή του από το γραφείο του πρωθυπουργού, φρόντιζε να ξεκαθαριστεί αυτό το ζήτημα. Για παράδειγμα, υπήρχε ένας αρχηγός της αστυνομίας, ο κ. [Γεώργιος] Αγγελάκος, θα τον ξέρετε, ήταν επικεφαλής στη Διεύθυνση Ναρκωτικών και στη συνέχεια έγινε αρχηγός της ΕΛΑΣ. Κάποια στιγμή πήρε σύνταξη και η πρώτη δουλειά που έκανε ήταν να κάνει αγωγή στη Vodafone και να ζητήσει 100.000 ευρώ γιατί παρακολουθούνταν το τηλέφωνό του. Την κέρδισε την αγωγή. Θεώρησε ότι αυτή η παρακολούθηση ήταν παράνομη και υπερασπίστηκε τον εαυτό του με αυτόν τον τρόπο και διαχώρισε τη θέση του.

»Άρα, από αυτή την άποψη, το δημοσίευμα λέει ότι έγινε spoofing. Δεν μπορεί να διευκρινίσει κάποια πράγματα -ούτε εμείς μπορούσαμε- και αφήνει ανοιχτό στον θεατή να βγάλει τα συμπεράσματά του. Αν με ρωτάτε όμως αν [το δημοσίευμα λέει] ότι ο κ. Δημητριάδης πληκτρολογούσε το μήνυμα και το έστελνε, είναι σαφές ότι, όχι, αυτό δεν το λέει το δημοσίευμα».

Στη συνέχεια, ο κ. Τέλλογλου δέχτηκε ερώτηση από την κ. Παπαπαντολέων.

Δικηγόρος: «Όταν ένας άνθρωπος στέλνει 15-20 εξώδικα σε συγκεκριμένους ρεπόρτερ, κάνει δύο αγωγές και άλλες περίπου 16 σε άλλους δημοσιογράφους για το ίδιο θέμα, το μήνυμα είναι “μπράβο, προχωρήστε, δεν πειράζει, απλώς έχω προσβληθεί με κάτι” ή “σταματήστε να γράφετε οτιδήποτε για μένα;”»
Μάρτυρας: «Οι στρατηγικές αγωγές έχουν ως στόχο να μη συνεχιστεί η έρευνα, το ρεπορτάζ, για ένα συγκεκριμένο ζήτημα»

Ακολούθησε ερώτηση από δικηγόρο του κ. Δημητριάδη:

Δικηγόρος: «Όταν ο αναγνώστης διαβάζει έναν τίτλο “Από το κινητό του Γρηγόρη με… αγάπη”, δεν καταλαβαίνει ότι εκείνος έχει στείλει τα μολυσμένα μηνύματα Predator, αφού σε άλλο δημοσίευμα οι ίδιοι [δημοσιογράφοι] έχουν πει ότι έχει σχέση με το Predator;»
Μάρτυρας: «Όχι».

Αντί επιλόγου, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ελευθερία του Τύπου και των ΜΜΕ (ECPMF), που έσπευσε να καλύψει τα δικαστικά έξοδα του Reporters United.