Editing: Νικόλας Λεοντόπουλος

Η Disinfaux Collective είναι ομάδα έρευνας που κάνει χρήση εργαλείων και μεθοδολογίας OSINT (Open Source Intelligence / Ανάλυση Ανοιχτών Πηγών) και συνδυάζει την ερευνητική δημοσιογραφία, την έρευνα από τα κάτω και την ανάλυση οπτικοακουστικού υλικού και ανοιχτών δεδομένων.

Κρίσιμα ερωτήματα για το τι ακριβώς συνέβη στη Νέα Σμύρνη -ερωτήματα τα οποία μέχρι αυτή τη στιγμή, παρά τις διαδοχικές απόπειρες επικοινωνίας από το Reporters United, δεν έχουν απαντήσει ούτε η ΕΛΑΣ ούτε η Ομάδα Αλήθειας, ιστοσελίδα που συνδέεται με τη Νέα Δημοκρατία- εγείρονται από τα τεκμήρια που φέρνει στη δημοσιότητα η ανάλυση της ερευνητικής ομάδας Disinfaux Collective.

Κάνοντας χρήση εργαλείων και μεθοδολογίας OSINT (Open Source Intelligence / Ανάλυση Ανοιχτών Πηγών), η ερευνητική ομάδα μελέτησε και συγχρόνισε οπτικοακουστικό υλικό που προέρχεται από τα εναέρια μέσα της ΕΛΑΣ αλλά και το βίντεο αυτόπτη μάρτυρα, στο οποίο άτομο που στέκεται κοντά σε διμοιρία της ομάδας ΔΡΑΣΗ φαίνεται να πετάει εμπρηστικό μηχανισμό προς την κατεύθυνση των διαδηλωτών. Τα τεκμήρια και τα συμπεράσματα της Disinfaux Collective περιέχονται σε βίντεο που παρουσιάζει κατ’αποκλειστικότητα το Reporters United και στην τεχνική έκθεση που το συνοδεύει. Η ανάλυση της ομάδας αφορά τόσο την καταγγελία για τη ρίψη μολότοφ, όσο και μια λεπτομερέστερη προσέγγιση της εναέριας παρακολούθησης και καταγραφής των γεγονότων από την αστυνομία.

Βασικά συμπεράσματα

Από την έκθεση της Disinfaux Collective προκύπτουν μεταξύ άλλων έξι σημαντικά συμπεράσματα:

1. Το άτομο που πετάει τον εμπρηστικό μηχανισμό «είτε είναι αστυνομικός της ομάδας ΔΡΑΣΗ και αποτελεί μέρος της διμοιρίας, είτε βρίσκεται εκεί υπό την επίβλεψή της».
2. Το άτομο δεν επιστρέφει τον εμπρηστικό μηχανισμό, καθώς «δεν προκύπτει στιγμιότυπο που να απεικονίζει τους διαδηλωτές να ρίχνουν εμπρηστικό μηχανισμό στους αστυνομικούς σε χρόνο πριν από τη ρίψη».
3. Ο εμπρηστικός μηχανισμός είναι «γυάλινη φιάλη με εύφλεκτο υγρό, τύπου “βόμβα μολότοφ”».
4. Από το υλικό βίντεο από εναέρια μέσα που έχει αναρτήσει η ΕΛΑΣ στο κανάλι της στο YouTube υπάρχουν τα λεπτά πριν και μετά τη ρίψη του εμπρηστικού μηχανισμού αλλά λείπουν τα κρίσιμα δευτερόλεπτα της ίδιας της ρίψης.
5. Από την ανάλυση των κτηρίων της περιοχής, σύμφωνα με τις συντεταγμένες του βίντεο, το βίντεο που δημοσίευσε η Ομάδα Αλήθειας στο twitter προέρχεται από εναέριο μέσο. Με δεδομένο ότι εκείνη την ώρα επιχειρούσαν σε αυτήν ακριβώς την περιοχή εναέρια μέσα (drone, κλπ) της ΕΛΑΣ, τίθεται το εύλογο ερώτημα διαρροής ευαίσθητου υλικού από την ΕΛΑΣ προς την Ομάδα Αλήθειας.
6. Μόνον η ΕΛΑΣ και η Ομάδα Αλήθειας μπορούν να εξηγήσουν τι ακριβώς συνέβη – αλλά και οι δύο ως αυτή τη στιγμή δεν έχουν απαντήσει στα ερωτήματα του Reporters United.

Η Disinfaux Collective λέει στο Reporters United: «Τους τελευταίους μήνες όλο και περισσότεροι πολίτες και φωτορεπόρτερ συνεχώς καταγγέλλουν πως δέχτηκαν απειλές από αστυνομικούς ώστε να μη καταγράφουν περιστατικά αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας. Η συγκεκριμένη έκθεση θέλει να αναδείξει πως όχι μόνο ότι το δικαίωμα της καταγραφής της αστυνομίας από τους πολίτες θα έπρεπε να προστατεύεται, αλλά και πως όταν αυτά τα περιστατικά βγαίνουν στο φως, η πληροφορία που τελικά η ίδια η ΕΛΑΣ δημοσιεύει είναι τουλάχιστον ελλιπής».

Η κολεκτίβα επιχειρεί να εισαγάγει στην Ελλάδα μια μεθοδολογία, στο πρότυπο ερευνητικών ομάδων του εξωτερικού, η οποία συνδυάζει την ερευνητική δημοσιογραφία, την έρευνα από τα κάτω και την ανάλυση οπτικοακουστικού υλικού και ανοιχτών δεδομένων.

Πρωτοπόρος στην πραγματοποίηση χωρικών και πολυμεσικών αναλύσεων είναι η Forensic Architecture, μια ερευνητική οργάνωση με έδρα στο Λονδίνο που έγινε ευρύτερα γνωστή στη χώρα μας από τις πραγματογνωμοσύνες της στις υποθέσεις του Παύλου Φύσσα και του Ζακ Κωστόπουλου.

Ο Στέφανος Λεβίδης, ερευνητής στη Forensic Architecture, σχολιάζει στο Reporters United: «Δικαίως οι πολίτες απαιτούν από τις αρχές να ερευνήσουν τα πρόσφατα περιστατικά. Η συλλογική μας εμπειρία, όμως, έχει δείξει ότι στις σπάνιες περιπτώσεις που η αστυνομία καλείται να ερευνήσει την αστυνομία, τα σχετικά πορίσματα είναι το λιγότερο ελλιπή και αναξιόπιστα. Σε μια τέτοια συνθήκη, η πρόσβαση σε πειστήρια και η αναδόμηση της αλήθειας γύρω από συμβάντα όπως αυτά της Νέας Σμύρνης, δεν μπορεί να είναι μονοπωλιακό προνόμιο του κρατους. Η αστυνομία δεν θα αυτοκαθαρθεί, όπως επιμένουν να ισχυρίζονται ορισμένοι εκπρόσωποί της. Αυτή η ευθύνη πέφτει στους πολίτες, και περνάει μέσα από τις κάμερες των κινητών τους τηλεφώνων».

Υπενθυμίζουμε ότι την Τρίτη 9 Μαρτίου διοργανώθηκε δημόσια διαμαρτυρία στη Νέα Σμύρνη ως αντίδραση στον ξυλοδαρμό πολίτη από αστυνομικό δύο μέρες πριν. Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης, αστυνομικός της ΕΛΑΣ τραυματίστηκε σοβαρά μετά από επίθεση αγνώστων (έχουν προφυλακιστεί τρεις ύποπτοι) ενώ, σύμφωνα με μαρτυρίες και βίντεο διαδηλωτών, σημειώθηκαν εκ νέου περιστατικά αστυνομικής βίας. Τις επόμενες μέρες, προσαχθέντες από την αστυνομία κατήγγειλαν την κακομεταχείρισή τους (χτυπήματα, απειλές, σεξουαλική παρενόχληση) κατά την κράτησή τους στη ΓΑΔΑ.

Το βίντεο της ερευνητικής ομάδας Disinfaux Collective με την ανάλυση για το περιστατικό με τη μολότοφ

Ποιος πέταξε την ορφανή μολότοφ;

Την Τρίτη 9 Μαρτίου κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης στη Νέα Σμύρνη, ο Γκωτιέ Βελισσάρης, μονωδός και τραγουδιστής, κάτοικος της Νέας Σμύρνης, τράβηξε με το κινητό του βίντεο στο οποίο ένα άτομο κοντά σε αστυνομικούς της ομάδας ΔΡΑΣΗ εμφανίζεται να πετάει μολότοφ προς τους διαδηλωτές.

«Δεν είμαι μέλος καμίας παράταξης ούτε είμαι αντιεξουσιαστής. Ωστόσο, αποφάσισα να συμμετάσχω στη διαδήλωση, επειδή μου φάνηκαν εξοργιστικά όσα έκτροπα συνέβησαν τις προηγούμενες μέρες στη Νέα Σμύρνη, σε μια φιλήσυχη περιοχή όπου παίζουν παιδιά με τον παππού και τη γιαγιά τους. Υπήρχε σκληρό κλίμα, κάποια από τα συνθήματα ήταν άγρια και πολεμικά, αλλά ο περισσότερος κόσμος ήταν ειρηνικός. Όταν ξέσπασαν τα πρώτα επεισόδια, ήμουν με την τρίχρονη κόρη μου και με τον πατέρα μου στην πλατεία. Από αυτά που έγιναν αισθάνθηκα ότι πρέπει να συμμετέχω για να βάλουμε ένα φρένο στην ασυδοσία και την ανεξέλεγκτη δράση της αστυνομίας», είπε ο κ. Βελισσάρης στο Reporters United.

Μέρος του βίντεο του κ. Βελισσάρη αναλύθηκε από τη Disinfaux Collective και μεταδόθηκε πρώτα στο Kontra Channel στις 12 Μαρτίου ενώ στη συνέχεια αναπαρήχθη τόσο από αντιπολιτευτικά όσο και από φιλοκυβερνητικά μίντια (ενδεικτικά news247.gr, in.gr και ΤΑ ΝΕΑ).

«Είτε αστυνομικός της ομάδας ΔΡΑΣΗ είτε υπό την επίβλεψή της»

Στις 13 Μαρτίου το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με τη διενέργεια Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης για τις «καταγγελίες που αναφέρουν ότι αστυνομικοί πετούν μολότοφ σε διαδηλωτές».

Αναλύοντας καρέ καρέ το βίντεο, η Disinfaux Collective επισημαίνει τη θέση του ατόμου που φέρεται να πετάει εμπρηστικό μηχανισμό δίπλα σε αστυνομικούς της ομάδας ΔΡΑΣΗ και το ότι εκείνος φέρει παρόμοιο ρουχισμό και λευκό κράνος. Η ερευνητική ομάδα καταλήγει στο συμπέρασμα πως «το άτομο είτε είναι αστυνομικός της ομάδας ΔΡΑΣΗ και αποτελεί μέρος της διμοιρίας, είτε βρίσκεται εκεί υπό την επίβλεψή της».

Αν δεν ήταν αστυνομικός, γιατί δεν συνελήφθη επιτόπου;

Η Disinfaux Collective εξηγεί στην έκθεσή της πως, αντίθετα με θεωρία που εκφράστηκε στα κοινωνικά δίκτυα, «το άτομο δεν “επιστρέφει” τον εμπρηστικό μηχανισμό, καθώς δεν προκύπτει στιγμιότυπο που να απεικονίζει τους διαδηλωτές να ρίχνουν εμπρηστικό μηχανισμό στους αστυνομικούς σε χρόνο πριν από τη ρίψη». Όσο για τον ίδιο τον μηχανισμό, «πρόκειται για γυάλινη φιάλη με εύφλεκτο υγρό, τύπου “βόμβα μολότοφ”».

Όμως, η Disinfaux Collective εξετάζει και την περίπτωση το άτομο που πέταξε τη μολότοφ να μην ήταν αστυνομικός, και θέτει ένα πολύ καίριο ερώτημα: «Αν το άτομο δεν είναι αστυνομικός εν υπηρεσία ή αν είναι πολίτης, γιατί οι υπόλοιποι αστυνομικοί της ομάδας ΔΡΑΣΗ του επιτρέπουν τη ρίψη του εμπρηστικού μηχανισμού, ή γιατί δεν τον απομάκρυναν πριν από το συμβάν, και κυρίως γιατί δεν τον απομακρύνουν από το σημείο μετά τη ρίψη ώστε να τηρηθούν τα προβλεπόμενα από την αυτόφωρη διαδικασία;».

Μια ανθρώπινη αντανάκλαση στην οθόνη

Η ΕΛΑΣ ανέβασε στον επίσημο λογαριασμό της στο YouTube δύο βίντεο με πλάνα από drone που παρουσιάζουν σκηνές με επεισόδια που έλαβαν χώρα στη Νέα Σμύρνη την Τρίτη 9 Μαρτίου (πρώτο και δεύτερο). Όμως αυτά τα βίντεο δεν είναι τα αρχεία που κατέγραψε το drone, αλλά αποτελούν καταγραφή από κινητό που τράβηξε βίντεο την οθόνη που αναπαρήγαγε το υλικό του drone, όπως προκύπτει και από την αντανάκλαση στο παρακάτω στιγμιότυπο από ένα εκ των δύο βίντεο της ΕΛΑΣ.

Τα κρίσιμα δευτερόλεπτα που λείπουν από το υλικό της ΕΛΑΣ

Το βίντεο στο οποίο ο κ. Βελισσάρης κατέγραψε τη ρίψη μολότοφ από άτομο που βρίσκεται κοντά στην ομάδα ΔΡΑΣΗ καταγράφει χρονικά το διάστημα από τις 19:18:65 έως τις 19:20:01.

Από την άλλη πλευρά, τα αποσπάσματα από τα βίντεο της ΕΛΑΣ καταγράφουν χρονικά το διάστημα από τις 19:15:00 έως και χρονικό διάστημα μετά τη ρίψη της μολότοφ. Ωστόσο, καθώς πρόκειται για αποσπάσματα, δεν καλύπτουν ολόκληρη την παραπάνω διάρκεια, αλλά διακεκομμένα. Η χρονική στιγμή κατά την οποία άτομο κοντά στην ομάδα ΔΡΑΣΗ πετάει τον εμπρηστικό μηχανισμό τύπου μολότοφ προς τους διαδηλωτές δεν είναι μέσα στα αποσπάσματα που παρουσιάζει η ΕΛΑΣ, παρότι αυτά καλύπτουν χρονικά διαστήματα τόσο πριν, όσο και μετά τη ρίψη του εμπρηστικού μηχανισμού.

Στο βίντεο της, η Disinfaux Collective έχει απομονώσει το χρονικό σημείο όπου γίνεται διακριτός ο ήχος γυαλιού που σπάει τη στιγμή που ο εμπρηστικός μηχανισμός προσκρούει στο οδόστρωμα, προσθέτοντας ότι «στο οπτικοακουστικό που αναλύθηκε φαίνεται και το αποτύπωμα της καύσιμης ύλης που εμπεριείχε ο εμπρηστικός μηχανισμός, και το γεγονός πως προσέκρουσε στο οδόστρωμα σε πολύ κοντινή απόσταση από διαδηλωτές και σταθμευμένα οχήματα».

Από τα παραπάνω εγείρονται τα εξής ερωτήματα:

• Έχει καταγράψει το drone της ΕΛΑΣ τη στιγμή όπου άτομο κοντά στην ομάδα ΔΡΑΣΗ πετάει μολότοφ σε διαδηλωτές;
• Αν έχει γίνει τέτοια καταγραφή, πρώτον, γιατί η ΕΛΑΣ δεν δημοσίευσε το εν λόγω απόσπασμα; Έχει θέσει την καταγραφή υπόψη των αρμοδίων που θα πραγματοποιήσουν την ΕΔΕ για το περιστατικό;
• Ποιο είναι το πρόσωπο και με ποια ιδιότητα καταγράφει την εικόνα που φτάνει στο επιχειρησιακό κέντρο της ΕΛΑΣ; Ανήκει αυτό το άτομο στην ΕΛΑΣ και με ποια διαδικασία καταγράφει το βίντεο; Γίνεται αυτή η καταγραφή σε υπηρεσιακή συσκευή ή σε προσωπική; Πώς διασφαλίζεται η προστασία των προσωπικών δεδομένων των διαδηλωτών και όσων ατόμων έχουν καταγραφεί από το drone;

Το Reporters United έθεσε τα παραπάνω ερωτήματα στην ΕΛΑΣ. Μέχρι τη δημοσίευση του κειμένου, και παρά τις επανειλημμένες επικοινωνίες με το γραφείο τύπου, δεν λάβαμε κάποια απάντηση εκ μέρους τους.

Το βίντεο της ερευνητικής ομάδας Disinfaux Collective με την ανάλυση για το drone της ΕΛΑΣ

Υλικό από drone της ΕΛΑΣ στα χέρια της Ομάδας Αλήθειας;

Την ίδια μέρα, στις 18:12 ο λογαριασμός «Ομάδα Αλήθειας» στο Twitter δημοσίευσε ένα βίντεο παρουσιάζοντας διαδηλωτές στην πλατεία της Νέας Σμύρνης. «Αυτό το μπάχαλο θέλει να επιβάλλει η αριστερά», αναφέρει η λεζάντα (διατηρήθηκε η ορθογραφία της ανάρτησης).

Τώρα στη Νέα Σμύρνη.
Αυτό το μπάχαλο θέλει να επιβάλλει η αριστερά. pic.twitter.com/fbJvTZr56G

— Ομάδα Αλήθειας (@omadaalithias) March 9, 2021

Η έρευνα της Disinfaux Collective φτάνει στο συμπέρασμα ότι το βίντεο προέρχεται από εναέριο μέσο, αφού, όπως αναφέρει, «τα κτήρια που απεικονίζονται στο υλικό βρίσκονται σε θέση κατά πολύ χαμηλότερη από τα κτήρια που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση και έτσι μπορούμε με ασφάλεια να αποκλείσουμε την υπόθεση να είναι το υλικό τραβηγμένο από κάποιο μπαλκόνι ή ταράτσα κτηρίου».

Από τις συντεταγμένες του σημείου που παρουσιάζεται στο βίντεο που ανήρτησε η Ομάδα Αλήθειας και από την τοποθεσία των γύρω πολυκατοικιών προκύπτει ότι δεν υπάρχει κάποιο σημείο ή κτίριο που να προσφέρει αρκετά υψηλό σημείο λήψης για ένα τέτοιο βίντεο.

Από τα παραπάνω προκύπτει μια σειρά από ερωτήματα:

• Το βίντεο που ανήρτησε η Ομάδα Αλήθειας αποτελεί παραγωγή που πραγματοποίησε ανεξάρτητα με ίδια μέσα ή με κάποιον τρόπο απέκτησε πρόσβαση σε οπτικοακουστικό υλικό από το ελικόπτερο ή τα drone της ΕΛΑΣ, που εκείνη την ώρα κατέγραφαν τα γεγονότα στην περιοχή;
• Αν το υλικό της Ομάδας Αλήθειας προέρχεται από την ΕΛΑΣ, με ποιον τρόπο, από ποιον και για ποιο λόγο δόθηκε πρόσβαση σε ιδιώτες χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Κατά πόσο είναι σύννομη μια τέτοια διανομή οπτικοακουστικού υλικού της ΕΛΑΣ σε χρήστες των κοινωνικών δικτύων;
• Ποιες σχέσεις έχουν υπάλληλοι της ΕΛΑΣ με την Ομάδα Αλήθειας, ενός φιλοκυβερνητικού λογαριασμού σε Facebook και Twitter με χιλιάδες ακόλουθους;
• Κατά πόσο είναι νόμιμη με βάση τη νομοθεσία για την προστασία των προσωπικών δεδομένων η παρουσία του drone στην περιοχή; Υπήρξε ή όχι κατατεθειμένο και εγκεκριμένο σχέδιο πτήσης του drone; (Σε αυτό το πλαίσιο, σημειώνουμε πως το Reporters United από κοινού με δικηγόρους από τη HomoDigitalis και δημοσιογράφους από το ThePressProject έχει υποβάλει αιτήματα κατάθεσης εγγράφων, σύμφωνα με τη νομοθεσία για το Δικαίωμα Πρόσβασης στην Πληροφορία, σχετικά με το πλαίσιο χρήσης drones από την ΕΛΑΣ — τα οποία όμως δεν έχουν απαντηθεί.)

Το Reporters United έθεσε σχετικά ερωτήματα τόσο στην Ομάδα Αλήθειας, όσο και στην ΕΛΑΣ. Μέχρι τη δημοσίευση του κειμένου, δεν είχαμε λάβει κάποια απάντηση εκ μέρους τους.