Η οργάνωση για την υπεράσπιση των ψηφιακών δικαιωμάτων στην Ελλάδα Homo Digitalis και οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί The Press Project και Reporters United κοινοποιήσαμε σήμερα προς τον πρόεδρο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, Κωνσταντίνο Μενουδάκο, αναφορά – γνωστοποίηση σύμφωνα με την οποία η ΕΛΑΣ παραβίασε επανειλημμένα τις προβλέψεις των διατάξεων του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος, όσον αφορά τη χρήση συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Άρθρο 12 παρ. 2 του Π.Δ. 75/2020, η λειτουργία συστημάτων επιτήρησης επιτρέπεται ύστερα από απόφαση της αρμόδιας δημόσιας αρχής, και στο πλαίσιο συγκεκριμένων προδιαγραφών: σε κάθε σχετική απόφαση θα πρέπει να δηλώνεται ο χρόνος ενεργοποίησης, η διάρκεια και η εμβέλεια λειτουργίας, τα ειδικότερα χαρακτηριστικά τους, καθώς και η αιτιολόγηση της σκοπιμότητας λήψης του μέτρου.
Στη συνέχεια, η απόφαση για τη λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης θα πρέπει να κοινοποιείται «με κάθε πρόσφορο μέσο» και συγκεκριμένα με πινακίδες, καθώς και ανάρτηση σε ιστοσελίδα, στην οποία η ΕΛΑΣ υποχρεούνται να δημοσιεύσει τα απαραίτητα για την ενημέρωση στοιχεία.
Ωστόσο, στην αναφορά που κατέθεσαν σήμερα η Homo Digitalis, το The Press Project, και το Reporters United καταγράφονται 64 περιστατικά κατά το διάστημα Νοέμβριος 2020 – Μάιος 2021, στα οποία η ΕΛΑΣ παραβίασε τις υποχρεώσεις που ορίζονται από τη νομοθεσία, μη κοινοποιώντας στην ιστοσελίδα της τις αποφάσεις για τη λειτουργία των συστημάτων επιτήρησης (π.χ. drones, φορητές κάμερες σε μπαστούνι, κάμερες σε στολές αστυνομικών) που χρησιμοποιεί σε δημόσιους χώρους.
Επιπροσθέτως, ο τρόπος με τον οποίο η ΕΛΑΣ κοινοποιεί τη χρήση των εν λόγω συστημάτων (δείτε παρακάτω αντίγραφο από το σάιτ της ΕΛΑΣ έκτασης 258 σελίδων με τις αποφάσεις της ΕΛΑΣ για φορητά συστήματα επιτήρησης) αποδεικνύει πως αντιμετωπίζει τις εν λόγω αποφάσεις ως έγγραφα εμπιστευτικού χαρακτήρα, τα οποία μπορούν να βρίσκονται σε γνώση εκείνης και μόνο: ενώ η νομοθεσία προβλέπει την ανάρτηση των αποφάσεων στην ιστοσελίδα της προκειμένου τα φυσικά πρόσωπα που ανατρέχουν σ’αυτήν να μπορούν να πληροφορηθούν όλα τα σχετικά, η ΕΛΑΣ αναφέρει ενδεικτικά μόνο τον αριθμό της κάθε απόφασης λειτουργίας, τη διάρκεια λειτουργίας των συστημάτων επιτήρησης και τον τόπο λειτουργίας τους κατά γενικό και αόριστο τρόπο.
258 σελίδες με τις αποφάσεις της ΕΛΑΣ για «Εγκατάσταση και λειτουργία φορητού συστήματος επιτήρησης». Πηγή: ΕΛΑΣ
Χαρακτηριστικό είναι πως η ΕΛΑΣ αρνείται την πρόσβαση στις εν λόγω αποφάσεις λειτουργίας ακόμη και μετά από κατάθεση αιτημάτων πρόσβασης σε έγγραφα από πολίτες, με βάση το διασφαλισμένο δικαίωμα της πρόσβασης στην πληροφορία.
Στις 9 Δεκεμβρίου 2020, με πρωτοβουλία της Homo Digitalis, πολίτες, ανάμεσα στους οποίους δικηγόροι της οργάνωσης και δημοσιογράφοι του The Press Project και του Reporters United είχαμε αποστείλει δύο επιστολές στον Αρχηγό της ΕΛΑΣ Μιχαήλ Καραμαλάκη, με τις οποίες υποβάλλονταν ερωτήματα και αιτήματα πρόσβασης σε έγγραφα σχετικά με τη χρήση drones και φορητών καμερών κατά επιχειρήσεις της ΕΛΑΣ.
Οι επιστολές μας αφορούσαν τη λειτουργία συστημάτων επιτήρησης από την ΕΛΑΣ τόσο κατά την επέτειο του Πολυτεχνείου (15-18 Νοεμβρίου 2020) όσο και κατά την επέτειο θανάτου του Αλέξη Γρηγορόπουλου (6-7 Δεκεμβρίου 2020) και είχαν κοινοποιηθεί στον πρόεδρο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, Κώστα Μενουδάκο και στον υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη.
Η πρώτη επιστολή αναφερόταν σε δημοσιεύματα και μαρτυρίες πολιτών, με βάση τα οποία η ΕΛ.ΑΣ, μεταξύ 15ης και 18ης Νοεμβρίου 2020 έκανε στην Αθήνα χρήση drones που φέρουν κάμερες, προκειμένου να σχηματιστεί ακριβής εικόνα για την κατάσταση που επικρατεί στους δρόμους της πόλης.
Είχαμε ζητήσει να πληροφορηθούμε εάν η ΕΛΑΣ είχε εκδώσει την απαραίτητη απόφαση λειτουργίας πριν από τη χρήση των drones, εάν είχε καταρτίσει προηγουμένως εκτίμηση επιπτώσεων των προβλεπόμενων πράξεων επεξεργασίας στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και εάν είχε διαβουλευθεί προηγουμένως με την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, καθώς και να αποκτήσουμε πρόσβαση στα παραπάνω έγγραφα, όπως επίσης και στο αρχείο πτήσεων των drones της ΕΛ.ΑΣ. για την περίοδο αυτή, προκειμένου να εξακριβωθεί εάν τηρήθηκαν οι απαραίτητες προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.
Η δεύτερη επιστολή αφορούσε τα μέτρα επιτήρησης που έλαβε η ΕΛΑΣ στο κέντρο (Εξάρχεια – Προπύλαια Πανεπιστημίου Αθηνών – Πλατεία Συντάγματος) και άλλες περιοχές της Αθήνας, με τη χρήση, μεταξύ άλλων, drones και φορητών καμερών σε μπαστούνι.
Και σε αυτή την περίπτωση είχαμε ζητήσει να πληροφορηθούμε εάν είχαν τηρηθεί τα προβλεπόμενα ως προς την διαβούλευση με την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και την κατάρτιση «εκτίμησης επιπτώσεων» των προβλεπόμενων πράξεων επεξεργασίας στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα πριν από την χρήση των συστημάτων επιτήρησης, καθώς και πρόσβαση στη συγκεκριμένη απόφαση.
Με τη σημερινή επιστολή τους, η Homo Digitalis, το The Press Project και το Reporters United αιτούνται από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα την πλήρη άσκηση των ερευνητικών, διορθωτικών και συμβουλευτικών της εξουσιών της και την καλούν:
- να απευθύνει στην ΕΛΑΣ προειδοποιήσεις ότι οι αναφερόμενες πράξεις επεξεργασίας είναι πιθανόν να παραβιάζουν τις διατάξεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων
- να δώσει στην ΕΛΑΣ εντολή να καταστήσει τις πράξεις επεξεργασίας σύμφωνες με τις διατάξεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, όπου αρμόζει, με συγκεκριμένο τρόπο και εντός ορισμένης προθεσμίας
- να επιβάλει προσωρινό ή οριστικό περιορισμό ή και απαγόρευση της επεξεργασίας.
