Τι ακριβώς κίνδυνο αποτελεί για την εθνική μας ασφάλεια ένα 12χρονο παιδί;

Αυτή ήταν η πρώτη, αυθόρμητη, σκέψη μου όταν διαβάζοντας το ρεπορτάζ του Δημήτρη Τερζή στην Εφημερίδα των Συντακτών το περασμένο Σάββατο αναγνώρισα στον εαυτό μου τον δημοσιογράφο ο οποίος, σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ), βρισκόταν υπό παρακολούθηση.

Το απόσπασμα του εγγράφου της ΕΥΠ που δημοσίευσε η εφημερίδα αναφερόταν σε «πληροφορίες προερχόμενες από πηγή υψηλής αξιοπιστίας», με βάση τις οποίες δημοσιογράφος προσπαθούσε να εντοπίσει στην Κω ένα 12χρονο παιδί από τη Συρία, ονόματι Τζαμάλ, ζωγραφιά του οποίου είχε δημοσιεύσει σε εξώφυλλό της η γαλλική Le Monde.

«Σύμφωνα με τις πληροφορίες του ο ανήλικος βρίσκεται στο ΠΡΟΚΕΚΑ Κω και για την κράτησή του αυτή προτίθεται να πραγματοποιήσει σχετικό ρεπορτάζ», ανέφερε το σημείο με το οποίο ζητούνταν πληροφοριακό υλικό για άτομο με το οποίο ο δημοσιογράφος είχε έρθει σε επαφή στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, αλλά ακόμα και για το ίδιο το παιδί!

Ο Τζαμάλ κατάγεται από το Χαλέπι της Συρίας και τα τελευταία δύο χρόνια βρίσκεται στην Ελλάδα με τη μητέρα του και τα δύο αδέρφια του, 8 και 14 ετών αντιστοίχως. Όταν ενημερώθηκα για την ιστορία τους, τον Απρίλιο του 2021, η οικογένεια είχε ήδη συμπληρώσει πέντε μήνες στο Προαναχωρησιακό Κέντρο Κράτησης στην Κω, μια δομή στην οποία αιτούντες άσυλο στοιβάζονται σε κοντέινερ πίσω από ένα συρματόπλεγμα, δίχως να έχουν διαπράξει κάποιο έγκλημα, αλλά όντες υπό διοικητική κράτηση. Δίχως να έχουν καμία ενημέρωση για το πότε θα είναι και πάλι ελεύθεροι και χωρίς να μπορούν να καταλάβουν γιατί βρίσκονται εκεί.

Έχοντας περάσει κυριολεκτικά τη μισή του ζωή στο δρόμο, ο 12χρονος Τζαμάλ είχε μόλις κατορθώσει να ανακτήσει την εμπιστοσύνη στο περιβάλλον του, όταν το αίτημα της οικογένειας για οικογενειακή επανένωση με τον πατέρα των παιδιών στη Γερμανία απορρίφθηκε και μεταφέρθηκαν από την ανοιχτή δομή του νησιού στο ΠΡΟΚΕΚΑ. 

Εκεί ο Τζαμάλ έχασε κάθε ενδιαφέρον για τη ζωή. Σταμάτησε να παρακολουθεί τα διαδικτυακά μαθήματα που πρόσφερε ανθρωπιστική οργάνωση ώστε τα παιδιά να μη χάσουν τελείως την επαφή με τον κόσμο έξω από το συρματόπλεγμα ― η μαμά του εξήγησε στους εκπαιδευτικούς ότι ο Τζαμάλ «δεν έβρισκε νόημα».

Ρωτούσε τη μαμά του διαρκώς πότε θα βγουν από εκεί. Τα πρωινά ξυπνούσε και, μη έχοντας οποιαδήποτε ασχολία, κατέληγε να τσακώνεται με τα αδέρφια του. Τα παιδιά κατηγορούσαν τη μητέρα τους που τα έφερε στην Ελλάδα, έλεγαν πως καλύτερα θα ήταν να είχαν πεθάνει στη Συρία. Η μητέρα ανησυχούσε ότι ο Τζαμάλ θα έκανε κακό στον εαυτό του.

Σ’ αυτές τις συνθήκες, ο Τζαμάλ σκάρωσε μια ζωγραφιά σε διαγωνισμό που διοργάνωσαν τα Ηνωμένα Έθνη και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), για τη συμπλήρωση δέκα χρόνων από την έναρξη του πολέμου στη Συρία. Το έργο αυτό αρχικά εκτέθηκε στο Μουσείο Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πολιτισμών της Μασσαλίας, από όπου και το πήρε η Le Monde για ένα ειδικό κυριακάτικο ένθετο.

Δεν χρειάζεται να έχεις σπουδάσει καλές τέχνες για να αντιληφθείς την ψυχολογία του καθώς το ζωγράφιζε. «Η Συρία έχει καταστραφεί πια, τίποτα δεν είναι στη θέση του. Όπως ακριβώς και τα χρώματα σ’ αυτή τη ζωγραφιά», είπε ο ίδιος.

Το ερώτημα, λοιπόν, επανέρχεται: αποτελεί κίνδυνο για την δημοκρατία μας αυτό το παιδί; 

Είναι σκόπιμο να απασχολεί την εθνική υπηρεσία που, όπως είπε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στις 15 Νοεμβριου 2021 απαντώντας στις αποκαλύψεις της Εφημερίδας των Συντακτών, ασχολείται με «τις απειλές για την ασφάλεια των πολιτών, για τον ομαλό κοινωνικό βίο», η ζωγραφιά ενός παιδιού που μπόρεσε να ταξιδέψει πέρα από τη φυλακή στην οποία το ίδιο λέει ότι βρίσκεται; 

Και όχι το γεγονός πως το παιδί αυτό βρίσκεται σε κράτηση για μήνες δίχως αιτία, πως η μητέρα του το βλέπει να χάνει την ελπίδα του για ζωή στο ίδιο μέρος όπου αναζήτησε καταφύγιο, και στερείται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα που η χώρα μας δεσμεύεται από διεθνείς συμβάσεις και το ελληνικό δίκαιο να διασφαλίζει;

Αλλά το θέμα δεν είναι μόνο ο Τζαμάλ. Είναι και ότι στο στόχαστρο της ΕΥΠ, με βάση το ίδιο έγγραφο, βρέθηκε εργαζόμενος του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), που αποτελεί όχι μόνο την επίσημη υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τη μετανάστευση, αλλά και τον βασικό εταίρο της ελληνικής κυβέρνησης στη διαχείριση του προσφυγικού.

Είναι θεμιτό η κρατική υπηρεσία να παρακολουθεί τους εργαζομένους του διεθνούς οργανισμού με τον οποίο συνεργάζεται στενά; Προβλέπεται στους όρους συνεργασίας με έναν διεθνή οργανισμό η παρακολούθηση των εργαζομένων του από την κρατική υπηρεσία;

Και μετά, περνάμε στα ερωτήματα που αναπόφευκτα προκύπτουν για τη δική μου περίπτωση, όπου εύλογα προκύπτει το συμπέρασμα πως δεν αφορούν αυτή και μόνο.

Πώς ακριβώς γνωρίζει η ΕΥΠ τι ρεπορτάζ δουλεύει ένας δημοσιογράφος; Ποια είναι η «πηγή υψηλής αξιοπιστίας» που λαμβάνει γνώση των ρεπορτάζ που ετοιμάζει ένας δημοσιογράφος, ενώ αυτά βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της έρευνας; Και, κυρίως, τι σκοπούς εξυπηρετεί η συλλογή αυτής της πληροφορίας και σε ποιον παρέχεται η τελική ενημέρωση;

Γιατί εάν η λειτουργία της ΕΥΠ αφορά πράγματι την προάσπιση της εθνική ασφάλειας, τότε η παρακολούθηση των δικών μου κινήσεων δεν είναι τίποτα παραπάνω από πεταμένα λεφτά.  Δεν δικαιολογείται σε καμία περίπτωση. 

Η δημοσιογραφία υπηρετεί, δεν απειλεί την κοινωνία. Και η δημοσιογραφία που ασκώ προσωπικά, είτε μέσα από το Reporters United και το Solomon, τις δύο δημοσιογραφικές ομάδες των οποίων είμαι μέλος, είτε μέσα από το Investigate Europe, το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων και τα διεθνή μέσα που με εμπιστεύονται για την κάλυψη του προσφυγικού, γίνεται πάντα ανοιχτά, με διαφάνεια, και ενυπόγραφα.

Υπάρχει όμως και ένα άλλο ενδεχόμενο. Αρκετές από τις έρευνες στις οποίες έχω συμμετάσχει, όπως και πολλοί καλοί συνάδελφοι με τους οποίους βρίσκομαι τακτικά σε επαφή (και άρα εάν θέλει κανείς να ενημερωθεί για εκείνους ίσως μπορεί και μέσω εμού) αφορούν ζητήματα που τα τελευταία χρόνια εκθέτουν την εξουσία.

Έχουμε καταγράψει, για παράδειγμα, πώς γινόταν το «μαγείρεμα» των αριθμών των προσφύγων στη Μόρια, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται πάντοτε περισσότεροι από ό,τι ήταν (και το ελληνικό κράτος να λαμβάνει ανάλογα μεγαλύτερη χρηματοδότηση). 

Έχουμε δείξει πώς, ενώ η Νέα Δημοκρατία υποσχόταν ότι θα βάλει σε τάξη τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό, τελικά εξασφάλισε με τελείως αδιαφανείς τρόπους εκατομμύρια ευρώ σε μια ΜΚΟ με ανύπαρκτο έργο ― μια ΜΚΟ που έως τότε πρακτικά δεν υπήρχε!

Και έχουμε αποκαλύψει τη συγκλονιστική πραγματικότητα την οποία αφέθηκαν να υπομείνουν στον καταυλισμό της Μόριας οι πιο ευάλωτοι αιτούντες άσυλο στην Ευρώπη, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, που όπως δείξαμε στην Ευρώπη δεν θέλει κανείς.

Σε αυτή την περίπτωση, όμως, σημαίνει πως η δική μου παρακολούθηση δεν λαμβάνει χώρα γιατί θεωρούμαι επικίνδυνος για το πολίτευμα. Αλλά για να κρατούνται ενημέροι κάποιοι που γνωρίζουν ότι θα συνεχίσουμε να ασκούμε ερευνητική δημοσιογραφία με την ίδια προσήλωση στο δημόσιο συμφέρον, και να δημοσιεύουμε ό,τι οι ίδιοι ίσως δεν θα ήθελαν να δημοσιευτεί.

Σ’ αυτή την περίπτωση τα πράγματα είναι ακόμη πιο ανησυχητικά.